ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 594

تاء و وجه سومی هم نقل شده که پذیرفته نیست چون مخالف مصحف است، ابن مسعود چنین خوانده: «لا تعبدوا» «1» همچنین ابن خالویه قرائت کسی را که در سوره فاتحة الکتاب (ملیک) خوانده رد می‌کند و می‌گوید: «کسی چنین نخوانده چون مخالف خط مصحف است و پشتیبان ندارد.» «2» و ابن مجاهد در کتاب: «السبعة» این معیار را زیاد به کار برده است. «3» فقط اینها نیست بلکه این معیار در حکم درباره یک قرائت کامل نیز به کار رفته است. ابن الجزری درباره قرائت ابن محیصن مکی (متوفی 123 ه) می‌گوید: «اگر نبود که در آن مخالفت با مصحف وجود دارد، آن را به قرائتهای مشهور ملحق می‌کردم» «4».

اهمیت این رکن در قبول یا ردّ قرائت از اقدامی که محمد بن احمد بن ایوب معروف به ابن شنبوذ (متوفی 328 ه) کرده معلوم می‌شود، زیرا که او خواندن با قرائتی را که سند آن صحیح باشد اگر چه مخالف با رسم مصحف هم باشد جایز می‌داند. «5» او خواندن نماز را مطابق با مصحف ابیّ و مصحف ابن مسعود و به هر قرائتی که روایت آن صحیح باشد، جایز می‌داند و ابن ندیم مثالهایی از قرائت او را نقل کرده، مانند: (اذا نودی للصلوة من یوم الجمعه فامضوا الی ذکر اللّه) و مانند: (و کان امامهم ملک یأخذ کل سفینة صالحة غصبا) و نظیر آنها «6».

ابن مجاهد به خاطر این قرائت با او مبارزه کرد و ابن مقله وزیر با حضور ابن مجاهد و گروهی از علما و قضات مجلسی ترتیب داد و صورت جلسه‌ای نوشته شد که طیّ آن ابن شنبوذ پس از اعتراف توبه کرد «7». و ابن ندیم متن نامه رجوع او را از قرائت خود چنین آورده است: «محمد بن احمد بن ایوب می‌گوید: من زمانی حروفی را می‌خواندم که با مصحف عثمانی که اجماع بر آن هست و اصحاب پیامبر بر آن اتفاق کرده‌اند، مخالف بود،

__________________________________________________
(1) ص، 132 و مثال دیگر آن را در ص 202 ببینید.
(2) اعراب ثلاثین سوره، ص 23.
(3) بنگرید به: ص 107، 420، 684.
(4) غایة النهایة، ج 2، ص 167.
(5) قسطلانی: ج 1، ص 105.
(6) الفهرست، ص 31 و بنگرید به: غایة النهایة، ج 2، ص 55.
(7) ابن الجزری: غایة النهایة، ج 2، ص 54.