ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 622

نداشت و بعضی حرکتهای بلند هم در موارد بسیاری نوشته نمی‌شد، بخصوص الف و نیز واو و یاء در بعضی از حالتها. و برای همین بود که رسم عثمانی نیز این ویژگیها را داشت و چون مصاحف عثمانی به شهرها فرستاده شد، طبیعت این رسم برای قاریان شهر این فرصت را داد که قرائتهای روایت شده خود را حفظ کنند، زیرا که رسم خالی از نقطه گذاری اعجام و اعراب و دارای این ویژگی که بعضی از حرکات بلند حذف شده بود، این امکان را داد که قرائتهای گوناگون بسیاری را به شرط موافقت با رسم تجویز کرد. و می‌توانیم امکاناتی را که رسم عثمانی در اختیار قرائتهای صحیح گذاشت مورد مطالعه قرار بدهیم و در این کار غالبا به کتاب «النشر فی القراءات العشر» تألیف ابن الجزری (متوفی 833 ه) استناد می‌کنیم که مفصل‌ترین منبع در این زمینه است. «1»

الف: درباره حروف صامت‌

بعضی از حروف صامت علامتهای نوشتاری مشابهی دارند، مانند اشتراک باء و نون و یاء و تاء و ثاء در یک علامت، بخصوص اگر در آخر کلمه واقع نشوند. و از آنجا که هنوز این حروف با نقطه گذاری مشخص نشده بود، علامت (،) خالی از نقطه ممکن بود که بر حسب روایت یکی از آن پنج حرف باشد. احتمالاتی که رسم عثمانی در زمینه

نافع (متوفی 169 ه) از دو روایت قالون (220 ه) و روش (197 ه) از او، و ابن کثیر (120 ه) از دو روایت بزی (250) و قنبل (191) از اصحاب خود از او، و ابو عمرو (154) از دو روایت دوری (246) و سوسی (261) از یزیدی (202) از او، و ابن عامر (118) از دو روایت هشام (245) و ابن ذکوان (202) از اصحاب خود از او، و عاصم (127 یا 128) از دو روایت ابو بکر شعبه (193) و حفص (180) از او، و حمزه (156) از دو روایت خلف (229) و خلاد (220) از سلیم (188) از او، و کسایی (189) از دو روایت ابو الحارث (240) و دوری (246) از او، و ابو جعفر (130) از دو روایت عیسی بن وردان (160) و سلیمان بن جماز (170) از او، و یعقوب (205) از دو روایت رویس (238) و روح (235) از او، و خلف (229) از دو روایت اسحاق الوراق (286) و ادریس الحداد (292) از او.