چکیده
مقتل ابومخنف از معتبرترین و جامعترین و ارزشمندترین آثار نگاشته شده درباره ی حادثه کربلاست که متأسفانه متن کامل و اصلی آن در دست نیست. این کتاب به سبب اهمیت و ارزشی که داشته مورد توجه ویژه ی مورخان قرار گرفته و متن آن به طرق گوناگون نقل شده، و تأثیر آن به حدی است که نویسنده ی آن سرآمد مقتل نویسان و پدر علم مقتل نویسی به شمار می آید.در بخشی از مقاله، زندگانی ابومخنف مورد بررسی واقع شده و تأکید گردیده که خاندان او از یاوران امیرالمؤمنین بوده و خود نیز در خدمت امام صادق تلمذ نموده و دارای شاگردان مبرزی بوده است. نویسنده سپس در مورد مذهب او تحقیق کرده است و چون تألیفات او در دسترس نیست از طریق گفته های دانشمندان علم رجال درباره ی مذهب او نیز اظهارنظر کرده است.نام او در کتب رجالی شیعه به نیکی یاد شده و در کتب رجالی عامه مورد طعن قرار گرفته است. نویسنده سپس با ذکر شش دلیل، اثبات می کند که وی شیعی مذهب بوده است.سپس چهار شبهه عامی بودن ابومخنف ذکر گردیده و به آنها پاسخ داده شده است. نویسنده در بخش بعدی به بررسی مقتل ابومخنف پرداخته و با ارائه شش دلیل نتیجه گیری می کند که مقتل موجود به نام ابومخنف، جعلی و سراسر پر از اشتباه و تحریف است. نویسنده ی محترم تلاش بعضی از محققان را برای استخراج متن مقتل ابومخنف از تاریخ طبری ناکافی و دارای اشکال دانسته است.
حماسه ی خونین حسینی
حماسه خونین کربلا و قیام شکوهمند رهبر آزادگان حضرت ابا عبدالله الحسین از شورانگیزترین و شهامت آفرینترین، و در عین حال رقت بارترین و فجیعترین حوادث تاریخی بشر است.
جلوه های ایثار و فتوت، کرامت و عزت، رشادت و شجاعت، که در صحرای کربلا به دست سرور و سالار شهیدان، امام حسین علیه السلام و یاران باوفایش به نمایش گذاشته شد، از یک سو ستمگریها، ددمنشیها و درنده خوییهای سپاهیان اموی را افشا کرد و از سوی دیگر وجدان انسانهای آن روز را به شدت لرزاند و بدین سان بذر بیدارگری و روشنگری در دشت نینوا پاشیده، و با خون مقدس فرزند رسول صلی الله علیه و آله و اصحاب او آبیاری شد، و در همان غروب عاشورا سریع جوانه زد و عکس العملها به صورت مختلف از همان سرزمین آغاز شد. افزون بر اینکه فرزندان پیامبر، به انگیزه گسترش ابعاد حماسه حسینی، اینجا و آنجا حقایق را می پراکندند، شاهدان و گزارشگران نیز، نهضت کربلا را بزرگوار می نمودند و بدین گونه سینه به سینه به نسلها و عصرهای بعد سپرده می شد.این نوع پاسداری از حماسه خونبار کربلا تا انقراض حکومت ننگین امویان و مروانیان (سال 132 ه.ق) ادامه داشت اما در آن دوران کمتر کسی توانست تاریخ بنویسد. آنگاه پس از برچیده شدن بساط بنی امیه و روی کار آمدن عباسیان، که ابتدا تظاهر به طرفداری از علویان می کردند، مقداری زمینه مساعد شد و مورخان و محققان از فضای نسبتا باز استفاده کردند و دست به قلم برده، درباره حادثه کربلا تاریخ نگاشتند.دقیقا روشن نیست که چه کسی برای اولین بار تاریخ کربلا را نوشت و رشادتها و حماسه آفرینیهای امام حسین علیه السلام و یارانش را ترسیم کرد. مرحوم علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی احتمال داده اند که اصبغ بن نباته نخستین فردی بود که درباره ی امام حسین علیه السلام مقتل
نوشت. [1] لیکن اینک از مقتل وی اثری نیست و گویا در متون تاریخی نیز گزارشی از آن نیامده است.از کهنترین و جامعترین و ارزشمندترین آثار نگاشته شده درباره ی حادثه کربلا، مقتل الحسین ابومخنف است که متأسفانه متن کامل و اصلی آن در دست نیست. کتاب ابومخنف به سبب اهمیت و ارزشی که داشته همواره مورد توجه خاص مورخان و پژوهشگران قرار گرفته است و بسیاری متن آن را به طریق گونه گون نقل کردند. تأثیر کتاب وی در آثار تاریخی بعد، درباره ی واقعه کربلا به حدی است که وی سرآمد مقتل نویسان به شمار می آید؛ بدین صورت که هر کسی در مورد این حادثه عظیم مطلبی نگاشته و گزارشی نقل کرده، معمولا از اوست و تمامی مورخان و محققان بعدی خوشه چین خرمن وی هستند. آری، دیری نپایید که کتاب مقتل الحسین او بلند آوازه شد و نام بلند او کتابش در اقصی نقاط ممالک اسلامی، بلکه در سراسر گیتی پخش شد.
زندگانی ابومخنف
ابومخنف در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر کوفه به دنیا آمد. خاندان او از بزرگترین خاندانهای شیعه و از یاوران باوقای امیرالمؤمنین علیه السلام به شمار می رفتند. مخنف بن سلیم جد دوم او از اصحاب رسول خدا [2] صلی الله علیه و آله و از مدافعان و یاران علی علیه السلام و از فرماندهان بلندرتبه و کارگزاران شایسته حکومت وی بود. مخنف بن سلیم در نبرد صفین در سپاه امیرالمؤمنین علیه السلام فرماندهی نیروهای قبایل ازد، بجیله، خثعم و خزاعه را به عهده داشت. [3] آن حضرت پس از جنگ جمل، وی را به استانداری اصفهان و
همدان منصب کرد. [4] برادران مخنف بن سلیم، صقعب و عبدالله از شهدای جنگ جمل در سپاه امیرالمؤمنین بودند. [5] از استادان و چگونگی زندگی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. او به یقین در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است، [6] اما چگونگی این فراگیری و بهره وری روشن نیست؛ چنانکه وی قطعا از امام صادق علیه السلام استفاده کرده است؛ [7] اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست. چرا که امام صادق علیه السلام در مدینه می زیسته است و جلسه تدریس آن حضرت در مسجد پیامبر بوده و حال آنکه ابومخنف در کوفه بوده، آیا ابومخنف برای درک محضر امام صادق علیه السلام به مدینه آمده است؟ تاریخ آن را بازگو نکرده است. گویا در همان مدت کوتاهی که امام صادق علیه السلام برای زیارت و... به عراق آمد و گروهی در کوفه از محضر وی بهره بردند، [8] ایشان نیز از آن حضرت استفاده و سماع حدیث کرده است. آنچه احتمال دوم را تأیید می کند این است که ابومخنف از امام صادق (ع) بسیار اندک روایت نقل می کند و اینکه نجاشی گفته ابومخنف از اصحاب امام باقر علیه السلام نبوده است [9] به سبب معاصر نبودنش با امام نیست، بلکه احتمالا بدان جهت است که امام علیه السلام در مدینه می زیسته و اصلا به عراق مسافرت ننموده است.ابومخنف شاگردان مبرزی داشته است که برجسته ترین آنان عبارتند از:1- مورخ