تاریخ و ذوالقرنین جلد 1 صفحه 411

ذکر طغیان

اهالی قریه (1) ذلف آباد فراهان و تعیین (2) سپاه به دفع ایشان و عاقبت کار آن زمره پریشان

ابو دلف (3) عباسی که یکی از امرا آل عبّاس بوده در اعمال فراهان قم (4) دو شهر بنا کرده: یکی در زیرزمین و دیگری در بالای آن. شهری که در زیرزمین بنا نهاده، خاک را مجوّف نموده و جایی به ترکیب شهر مشعر بر عمارات و بیوتات و مساجد و معابد و کوچه ها و بازارها ترتیب داده است. اطراف این زیرزمین از روی تحقیق سه فرسنگ بی اغراق است و این حقیقت مذکور در السنه اهل آفاق. شهری دیگر بر بالای این زیرزمین بنا کرده و در هر خانه از شهر بیرونی سوراخی از آن زیرزمین ظاهر آورده است که هم باعث روشنایی زیرزمین است و هم در روز تنگ گریزگاه اهالی آن شهر متین.

بالجمله نام آن شهر را به مناسبت اسم خویش دلف آباد به فتح دال بی نقطه نهاده و چون به قاعده قدیم دال را به (5) نقطه می گذاشته اند، به مرور ایّام و شهور ذلف آباد بضم ذال معجمه (6) خوانده شد. به جز اهالی آن جا که بلدیّت دارند، هرکس از غربا در آن زیرزمین رود و بی بلد باشد، تا قیامت (7) مفقود است و اثبات این معنی (8) آیتی است، مشهود.

اکنون از شهر روی زمین قلیل آثاری باقی است، ولی از قراین معلوم می شود که طول و عرض آن چیست. خلاصه اهل ذلف آباد را یکنوع رشادت و شجاعتی فطری ذاتست و در مراتب تیراندازی و لوازم آن کامل الصّفات. قانونی دارند که همواره اوقات اموال خود را در آن زیرزمین می گذراند و در اکثر زمان با حاکم فراهان همت به طغیان می گمارند. به محض ورود محصّل حاکم در هر خانه، صاحب آن در زیرزمین است و محصل بینوا از سوراخ آن زیرزمین نشانه گلوله کین. درین اوقات با ایمانی خان حاکم یاغی آمدند و محصّلان او را جواب داده یکباره طاغی شدند (9). علاوه بر طغیان در معابره)

1- . ملی:- (قریه)
2- . ملی: (تعین)
3- . ملی: (ابو ذلف)
4- . ملی: (قسم)
5- . مجلس:- (به)
6- . ملی: (معجمه وار)؛ مجلس: (مجمعه نقطه دار)
7- . ملی:- (تا قیامت)
8- . مجلس: (دعوی)
9- . ملی: (شده)