جنگ ایران و عراق؛ تبلیغات از دیدگاه امام خمینی(ره) صفحه 6

نتایج مطلوب در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی، حربه تبلیغات به نحو گسترده‌ای به کار گرفته می‌شود.

از دیدگاه اسلامی، تبلیغ به قصد و نیت تقرب الهی صورت می‌گیرد و در آن، نفع مادی مد نظر نیست؛ بنابراین، فاقد بسیاری از جنبه‌های منفی تبلیغات دنیای مادی گرایانه است.

«الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لا یخشون احد الا الله و کفی بالله حبیبا:

آنان که رسالت‌های خداوند را تبلیغ می‌کنند و از او می‌ترسند و از هیچ شخصی غیر از خداوند باکی ندارند و خداوند برای آنها از نظر حساب کردن کافی است». [27] .

درست است که تعالیم اسلام بر فطرت پاک و سالم مردم مبتنی است و هر کس آماده پذیرش پیام حق است، ولی این مطلب به معنای بی‌نیازی از تبلیغ مسائل مذهبی نیست. [28] .

تبلیغات ایران و عراق طی جنگ هشت ساله‌

اشاره

در این بخش، به مفاهیم تبلیغات مثبت و سازنده، که اثرات چشم‌گیری در پیروزی‌ها داشته و تبلیغات منفی که تأثیر ناخوشایندی در پیشبرد روند جنگ ایفا کرده‌اند، می‌پردازیم.

در آغاز، باید بپذیریم هر جنگی به قصد و نیت تسلط بر دشمن و متقاعد کردن او به پذیرش نظر نیروی مقابل وی صورت می‌گیرد. درگیری‌های خشونت‌بار، انهدام امکانات و تجهیزات و نیروهای انسانی دشمن همه اهدافی جزئی و تاکتیکی‌اند برای آن که دشمن هدف کلی ما را بپذیرد. برای رسیدن بدین اهداف، هر گونه اقدامی که نیروهای دشمن را تضعیف کند نیز، مجاز شمرده می‌شود. هم زمان با کاربرد قوه قهریه برای درهم شکستن مقاومت و توان رزمی دشمن از روش غیر مستقیم جنگ و تبلیغات روانی و شایعه پراکنی نیز استفاده می‌گردد. کلا وزویتس، [29] نظریه پرداز نظامی پروسی، معتقد بود که: «جنگ، ادامه سیاست است. البته، با ابزاری دیگر». [30] از دیدگاه وی، جنگ، تنها ابزار سیاست است، نه عکس آن؛ بنابراین، باید با تمام قدرت ملت جنگید و برای این جنگیدن وجود یک طبقه جنگجو (نظامیان) ضروری است، اما مسئله مهم‌تر و ضروری‌تر تربیت این نظامیان است. وی پرورش روحیه نظامیگری را مهم‌ترین عامل تربیت این نظامیان می‌داند. به اعتقاد وی، به علت آن که جنگ در دامان سیاست یک دولت رشد می‌کند، اصول آن مانند ویژگی‌های فردی‌ای که در جنین وجود دارد، در سیاست دولت نهفته است؛ بنابراین، جنگ باید تابع سیاست باشد. [31] سیاستی که در این جا می‌توان از آن با عنوان سیاست تبلیغاتی یا سیاست دفاعی نام برد.

اهمیت کاربرد تبلیغات و جنگ روانی در جنگ‌ها از بدیهی‌ترین اموری است که همواره، در کنار مسائل نظامی مطرح بوده است، حتی از نظر امام خمینی (ره)، سلاح تبلیغات از کاربرد سلاح‌های جنگی کارآتر است.

حال این پرسش مطرح است که با توجه به محدود بودن نهادهای تبلیغاتی جمهوری اسلامی در داخل و خارج از کشور و حجم وسیع تبلیغات بین المللی علیه ایران در دوران جنگ تحمیلی به چه حد می‌توانستیم نسبت به پیشبرد اهداف جنگ‌های روانی خود موفق باشیم؟ رژیم عراق از هر ترفندی در تبلیغات جنگ استفاده می‌کرد، ولی ما از آغاز بر اصول انقلابی خود پافشاری می‌کردیم و حاضر نبودیم حتی اندکی از اصول اساسی اسلام و انقلاب منحرف شویم. در نتیجه، جنگیدن با این دو روحیه کاملا متفاوت بسیار دشوار بود. بدیهی است فرد پای بند به اصولی که می‌خواهد تمامی مسائل را رعایت کند، در تنگنا قرار خواهد گرفت و در مقابل، برای دشمنی که به هیچ اصل و اصولی معتقد نیست، انجام هر گونه عملیات نظامی و تبلیغاتی آسان خواهد شد.

تبلیغات ایران و عراق را می‌توان به دو دسته تبلیغات در جبهه داخلی و تبلیغات در سطح بین المللی تقسیم‌بندی کرد، که هر کدام از آنها نیز با توجه به کارکرد مثبت یا منفی آن قابل تقسیم است.

بررسی سیاست تبلیغاتی ایران در جنگ هشت ساله

نقاط مثبت تبلیغات ایران در جبهه داخلی‌

سخنرانی‌ها، برگزاری مراسم دعا و نیایش، آموزش‌های دینی - عقیدتی، سیاسی و اجتماعی در جبهه یا پادگان‌های نظامی، گسترش فرهنگ جبهه و جنگ از طریق تابلو