آموزه های سیاسی قرآن صفحه 1

دیباچه

یکی از پرسش های مهم در تاریخ اندیشه سیاسی معاصر، توجه اسلام به مسائل حیات سیاسی انسان است. به ویژه این پرسش درباره قرآن کریم _ منبع اصلی معرفت دینی _ مطرح بوده است که آیا به مسایل حیات سیاسی انسان تدوین کرد یا خیر؟

ریشه یابی تاریخی چنین پرسش هایی آشکار می کند که خاستگاه آنها اندیشه سیاسی غرب بوده است. اندیشمندان و متولیان امور سیاسی غرب به دلیل جامع و کامل نبودن معارف دینی مسیحیت و نیز به دلیل فساد متولیان دین، از چند قرن پیش به این سو، به جداسازی سیاست از دین پرداخته اند. با سلطه سیاسی نظامی غرب بر جهان اسلام، تلاش بسیاری شد که مسایل و مشکلات نظری و عملی غربیان در زمینه دین، به جامعه مسلمانان نیز گسترش یابد. با این حال، غنای محتوایی دین اسلام، مانع اصلی در به ثمر رسیدن این توطئه بود. قرآن، کتاب جامع و کامل انسان سازی است که معارف آن تنها به امور فردی و باطنی انسان ها محدود نمی شود. هدف از فرو فرستادن قرآن، هدایت فرد فرد انسان ها و تهذیب نفوس است. با این حال، هدایت سیاسی _ اجتماعی مردم به

دست والیان الهی امکان پذیر می شود. البته مردم نیز نقش محوری در برپایی عدل و قسط را بر عهده دارند. اگر زمام امور و سررشته تصمیم های سیاسی و اجتماعی در دست دیگران باشد و آموزه های قرآن کریم، ملاک تصمیم گیری در این ساحت از حیات بشری نباشد، این آموزه ها به تدریج فراموش می شود و بشر به ورطه کفر و جاهلیت خواهد افتاد.

با ژرف نگری در معارف قرآن، آموزه هایی اساسی را در حوزه های فلسفه سیاسی، علم سیاست و فقه سیاسی می توان یافت. ازاین رو، پژوهش گر ارجمند، جناب آقای ابوالحسن حسنی کوشیده است تا از دریای معارف قرآنی، گوهرهای درخشان آموزه های سیاسی را در اختیار برنامه ریزان و برنامه سازان ارجمند قرار دهند. با سپاس از ایشان، امید داریم کشف کند که این پژوهش در نگاه اصحاب رسانه مقبول افتد.

انّه ولیّ التوفیق

اداره کل پژوهش

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

پیش گفتار

قرآن، کتاب حق تعالی است که با توجه به نیاز ذاتی انسان مملوک، درمانده، عبد و سراپا نیاز، از مبدأ مالکیت، قهاریت، مولویت، ربوبیت، حکمت و رحمت بی حدّ خود بر بنده اش نازل کرده است. خداوند در قرآن، اصول حیات دینی را در همه پهنه زمین و در همه درازای زمان، به انسان عرضه کرده و در تبیین این نوع از حیات، نکته ای که موجب نقص و نقض باشد باقی نگذاشته است. این نحوه از حیات دینی، همه ویژگی های یک زندگی کامل و منطبق بر فطرت انسانی را داراست.

برای اینکه قرآن کریم از هر گونه ریب و ناراستی به دور بماند؛ حق تعالی هم معنا و هم الفاظ آن را خود معیّن کرده است و برای اینکه انسان ها بتوانند از آن بهره ببرند و با نور آن، حق را از باطل و ناراستی را از راستی جدا کنند؛ فهم قرآن را برای همه انسان ها ممکن گردانده است. با این حال، فهم قرآن، آسان نیست. قرآن از جهت معنا سنگین است و فهم آن به مقدمات معرفتی و شخصیتی کافی نیاز دارد.