در شعاع جانان صفحه 125

آیات در یک موضوع، چیزی از قرآن به دست بیاید. لذا تفسیر آیه به آیه، از زبان تفسیر المیزان دیده میشود، ولی تفسیر موضوعی اصلاً صحبت از آن نبود.

توضیح درباره کتاب «المدخل الی التفسیر»

ما حدود چهل و پنج سال قبل از این مقدمه تفسیر موضوعی را نوشتیم به نام «المدخل الی التفسیر» که یک جزء از 9 جزء آن چاپ شده است. به عبارت ساده بگویم: درباره قرآن نگفتم که نزولش چنین و چنان است. بحث نزول نیست، بلکه کیفیت تنظیم قرآن نسبت به بحثها مورد نظر است. مثلاً در مورد معاد، تحقق معاد، مبدأ معاد که نفخ صور است تا برسد که دستهای به بهشت، دستهای در جهنم قرار میگیرند. این کتاب در یک مجلّد درآمده است. هر صفحهای که میخوانید، از نظر ترتیب تسلسل تاریخی دارد. یعنی اوّل باید خداوند تبارک و تعالی مرا مبعوث کند که معاد جسمانی را ما مثل خورشید در آسمان ثابت میکنیم، از خود قرآن نه با ظواهر آن ثابت کردهایم. مکتبهای فلسفی را که ذکر کرده اند و نتوانسته اند ثابت بکنند «ما قدروالله حق قدره». این کتاب را ما نوشته ایم در موضوع معاد، که هنوز مخطوط است و از اول تا به آخر یک جلد قطور است، معاد از بیان خود قرآن است. این یک قدم مقدماتی است که برداشته ایم و نام آن را گذاشته ایم «المدخل الی التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم».

به شهادت بعضی از اعلام و بزرگان حوزه، مرحوم  آیت الله علامه طباطبایی فرموده بودند: کار من تفسیر آیه به آیه است، ولی آن کاری را که آقای ابطحی شروع کرده و مدخل آن را نوشته است کار تفسیر موضوعی است و آن هم تفسیر موضوعی متسلسل. یعنی ابتدا باید درباره خدا سخن بگوییم. اول چیزی را که باید برای خدا صحبت کنیم، شأن خالقیت اوست. بعداً اراده پروردگار است که در بحث ربوبی میآید. بعداً خلق آسمان و زمین و انسان و حیوانات است. بعد امت تشکیل داده میشود، بعد شرایع و ادیان به وجود میآید، دینهای پیامبران یک به یک تا برسد به خاتم النبیین، سپس قرآن نازل بشود. یعنی بر مبنای تسلسل طبیعی درباره موضوعات. بدین گونه نسبت به قرآن یک معجم نوشته شده است. من، کار