در شعاع جانان صفحه 171

بازار عرضه شده و یا آماده چاپ است. با توجه به حجم قابل توجه استدراکات آیت الله موحد ابطحی و ویژگیهای دیگری که در تحقیق این کتاب صورت پذیرفته است، بررسی «عوالم» و «مستدرک» آن را جداگانه ارائه می کنیم. امید آنکه این مقال زمینه ای مناسب برای توجه بیشتر خوانندگان بر این اثر گرانقدر فراهم آورده و در تکمیل و بالندگی این کار عظیم مؤثر افتد.

بررسی کتاب عوالم

الف در باره شناخت مؤلف آن: مؤلف این مجموعه، مرحوم شیخ عبدالله بن نورالدین بحرانی است،از شرح حال و تاریخ تولد و وفات وی اطلاعی در دست نیست. همچنانکه در بعضی از کتب تراجم از او یادی نکرده اند و در تراجم قرن حاضر نیز در باره او اطلاعات محدودی ثبت شده است؛ تنها دو نکته در باره وی ذکر شده است:

اوّل آنکه، وی از شاگردان مرحوم علامه مجلسی بوده است و دوم آنکه، کتاب «عوالم» را تألیف کرده است.(1) گرچه ترجمه نویسان کمتر به شرکت وی در مجموعه شاگردانی که در تألیف بحارالانوار شرکت داشته اند،اشاره کرده اند؛ اما بحرانی خود در مقدمه عوالم العلوم (مخطوط) به شاگردی بیست ساله اش نسبت به مرحوم علامه مجلسی اشاره می کند (2)و ضمن تجلیل فراوان، اعتماد خود را در تألیف بر استاد می داند.(3) به نظر می رسد مؤلف در زمان خویش شهرت چندانی نداشته است، اما وجود نسخه هایی از کتاب عوالم، یاد او را باقی گذارده است. از این روی در کتب تراجم نگاشته شده در قرون دوازدهم و سیزدهم حتی بعضی از کتبی که شرح و ترجمه علمای بحرین را متکفل بوده است (همچون لؤلؤالبحرین) از او یادی نشده است.

1- ر.ک: میرزا حسین نوری، الفیض القدسی فی ترجمه العلامه المجلسی، چاپ شده در:بحارالانوار (بیروت)، ج102، ص98. و آغا بزرگ طهرانی، الذریعه، ج15، صص356-357 و سید محسن امین العاملی، اعیان الشیعه، ج8، ص87 و نیز آغا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، تحقیق علی نقی منزوی، تهران، ج6، ص452.
2- ر.ک: سید مصلح الدین مهدوی، زندگینامه علامه مجلسی، اصفهان، ج2، ص57.
3- به نقل از حضرت آیت الله سید محمدباقر ابطحی