- مقدمه 1
- پیش گفتار 2
- اشاره 3
- اجازه نامه های روایتی 4
- بازگشت به سخن پیرامون اجازات 16
- آقا جمال از چه کسانی روایت دارد؟ 28
- اشتباهی در برخی از کتب و اجازات 37
- مشکله ای در اجازۀ فاضل نراقی 49
- جمال المحقّقین و روایت از علّامه مجلسی دوم 52
- کسانی که از جمال المحقّقین اجازه روایت دارند 55
- محقق بهبهانی و پدر 69
- مشیخۀ آقای بهبهانی 70
- محقق بهبهانی و حاج میر ابوالقاسم موسوی 71
- اقامۀ نماز بر پیکر علّامۀ مجلسی 74
- اشاره 76
- تاریخ درگذشت دو محقّق خوانساری 76
- 1 - ارتحال آقا حسین: 76
- 2 - ارتحال آقا جمال الدین: 77
- اشاره 109
- نیاکان صاحب «الروضات»و آثار علمی 112
- سخنی دربارۀ «ریاض العلماء» 112
- حاج میر ابوالقاسم جعفر«میر کبیر» 116
- پیشینۀ کتاب و کتابخانه در خاندان 116
- آقا حسن و آقا حسین گیلانی لبنانی 119
- آقا حاج سیّد حسین مجتهد فرزند میر کبیر 121
- نام چند تن از رجال بزرگ خاندان 122
- آقا سیّد ابوالقاسم جعفر ثانی فرزند حاج سید حسیّن مجتهد 122
- فرزندان گرامی حاج میرزا سیّد زین العابدین 127
- کتابخانۀ آیه اللّه العظمی آقا میرزا سیّد محمّد هاشم 132
- ختم مقال 141
- علّامۀ شهیر الفت اصفهانی 143
- اشاره 151
ص:57
1- (1)) - تاریخ وفات سیّد محمّدجواد را در عموم کتب متأخّرین و معاصرین همین گونه «1226»نوشته اند، امّا در کتاب شریف «روضات الجنّات» که گویا همان مأخذ دیگران باشد، در حدود آن سال فرموده اند نه در عین آن سال. به نظر می رسد که تاریخ درست را مرحوم آقا احمد کرمانشاهی «متولّد 1191 در کرمانشاه» فرزند آقا محمّد علی بن آقا محمّد باقر مجدّد بهبهانی - علیهم الرحمه - ضبط کرده باشد. او در حاشیۀ نسخۀ خطّ صفدر علی الموسوی «مورخۀ 1225» کتاب «مرآه الأحوال جهان نما» تألیف خود نوشته است: «بندگان استادی جناب شیخ محمّد جعفر در بیست و سیّم ماه رجب سنۀ یکهزار و دوصد و بیست و هشت «1228» هجری در نجف اشرف به رحمت ایزدی پیوست، و از او کتاب «کشف الغطاء» به علاوۀ کتب دیگر به یادگار است. و غفران مآب سیّد جواد عاملیِ مذکور در متن، در ششم ماه محرّم الحرام ابتدای سنۀ مذکور، در نجف اشرف به رحمت ایزدی پیوست...». نسخۀ یاد شده در کتابخانۀ ملّی تهران «به شمار 1466» محفوظ است و آن حاشیه را در چاپ اوّل «مرآه. ص 200» از آنجا آورده اند، و از چاپ دوم کتاب «ص 212» معلوم می شود که کاتب نسخۀ «شماره 5716» کتابخانه مرکزی دانشگاه هم آن حاشیه را مختوم به «منه مدّ ظلّه» در آن نسخه نوشته است. پس باید همین تاریخ - یعنی ششم محرّم 1228 - را در باب وفات صاحب «مفتاح الکرامه» درست دانست، نه آنچه تا بحال در کتابها به سال «1226» نوشته اند، و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطاهرین.
محمّد اکمل راوی از میرزا محمّد شیروانی و آقا جمال الدین خوانساری و شیخ جعفر قاضی شیرازی، از مجلسی «به همین لفظ بدون نام شخصی».
اینک به نظر می رسد که آنچه در این چند مأخذ - و شاید جاهای دیگر نیز - روایت آقا جمال الدین را از علّامه مجلسی صاحب «بحارالأنوار» نوشته اند - و اللّه العالم - مُسامحه ای بیش نبوده، و این که مأخذ همگان همان سخنان محقّق بهبهانی دربارۀ مشایخ روایت پدرشان ملّا محمّد اکمل باشد، که اینک در ضمن اسامی راویان از آقا جمال الدین محمّد بدان خواهیم رسید.
کسانی که از جمال المحقّقین اجازه روایت دارند
اوّل - آقا میر محمّد حسین خاتونابادی (متوفّی 1151)، در اجازۀ بزرگ خود «مناقب الفضلاء: ص 12 نسخۀ دست نوشتۀ این ضعیف (در 1367 ق)» و اجازه نامۀ چهارده صفحه ای (مورّخۀ جُمادای دوم 1148) به حاج شیخ محمّد کاشانی «یاد شده در ص 25 و 35» به لفظ: «أخبرنی إجازهً» تصریح به روایت از آقا جمال نموده، و همچنین در اجازۀ مورّخۀ (ماه شعبان 1148) به میر صدرالدین محمّد رضوی «شماره پنجم همین بخش» این گونه نوشته است:
«و منها: ما أخبرنی الفاضل المحقّق المدقّق علّامه زمانه و استاد الفضلاءِ فی دورانه جمال الملّه و الدین محمّد، عن والده علّامه العلماءِ فی الاٰفاق و أفضل أعاظم المحقّقین بالاستحقاق...».
الفاظ مدح و ثناء به خوبی حاکی از قدر و منزلت دو بزرگوار است، و در «مناقب الفضلاء» همانند اجازه نامۀ کاشانی افزون بر این اوصاف آورده. از این اجازات، پیشتر نیز سخن گفتیم، و درباره میر صدرالدین باز خواهیم گفت.