شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 273

اصغر خان اتابک در صحن جدید و طرفین ایوان آینه بنیاد شد که به گلدسته اتابکی مشهور است. ارتفاع آنها از کف صحن 80/42 و از سطح بام 28 متر و قطرشان 30/3 متر است. دو گلدسته دیگر موسوم به گلدسته کوتاه، بر فراز زاویه های بخش درونی صحن جدید قرار دارد که همواره از آنها برای اذان گفتن استفاده می شده است. این گلدسته ها به ارتفاع 50/13 متر از کف صحن و قطر سه متر و پیرامون 90/9 متر به شکل هشت ضلعی منظم ساخته شده اند.

3. صحنها و ایوانها

3. صحنها و ایوانها

آستانه حضرت معصومه علیها السلام دارای دو صحن است: صحن عتیق و صحن جدید.

صحن عتیق: در 925ق/1519م شاه بیگم صفوی برای نخستین بار صحنی به شکل مربع با سه ایوان بنا نهاد. این صحن و ایوانها همچنان بر جای بود تا در روزگار فتحعلی شاه، ظاهر آن را تغییر دادند و به شکل هشت ضلعی نامنظم در آوردند. پس از آن بر ایوانهای صحن عتیق افزوده شد و اکنون هفت ایوان در آن هست: چهار ایوان در جنوب و سه ایوان در شمال صحن. مشهورترین ایوان صحن عتیق، ایوان طلاست که توسط شاه بیگم ساخته شد و در 1249ق/1833م توسط فتحعلی شاه طلاکاری گشت. در این ایوانها انواع تزیینات هنری اسلامی مانند مقرنس کاری و گچ بری و آینه کاری به کار رفته و کتیبه هایی نفیس به خط کوفی و نسخ و ثلث در آن دیده می شود. طول ایوان طلا نه متر، عرض آن شش متر و ارتفاعش 80/14 متر است.

صحن جدید: این صحن از آثار میرزا علی اصغر خان اتابک است و ساختمان آن هشت سال از 1295ق/1878م تا 1303ق/1885م به درازا کشید. در صحن جدید که به شکل چند ضلعی نامنظم است نیز هفت ایوان هست که مشهورتر از همه ایوان آینه است. این ایوان یکی از شاهکارهای معماری و ساخته استاد حسن معمار قمی است. طول ایوان نه متر، عرض آن 87/7 متر و ارتفاعش 80/14 متر است. ایوانهای صحن جدید نیز دارای انواع تزیینات کاشی کاری، مقرنس کاری، گچ بری، حجاری و کتیبه های گوناگون است.