شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 276

صفه های داخلی ایوان آینه جای دادند. در 1330ش، کتابخانه ای مرکب از دو سالن مطالعه و یک دفتر، روی حجره های شرقی صحن عتیق، و دو مخزن کتاب روی مقبره مستوفی و غرفه مشرق الشمسین ساخته شد و آن کتابها را به آنجا منتقل کردند.

بخش دوم: موقوفات و تولیت آستانه

اشاره

بخش دوم: موقوفات و تولیت آستانه

چنان که از گفته حسن بن محمد قمی برمی آید، از دیرباز املاک و رقباتی وقف آستانه حضرت معصومه بوده است. در طی سالیان، از سوی مردم و فرمانروایان بر این موقوفات افزوده شد تا امروز که املاک و مستغلات بسیاری جزء موقوفات آستانه گشته است. وقفنامه های بسیاری از موقوفات اکنون باقی است و آنها را در آغاز و انجام قرآنهای خطی آستانه می توان دید. تاریخ کهن ترین وقفنامه به حدود 590ق/1543م می رسد. موقوفات آستانه شامل زمین و مستغلاتی چون املاک مزروعی، دکانها و اشیای قیمتی فراوان است که درآمدهای حاصل از آن به مصارف تعیین شده می رسد. نظارت بر موقوفات و مصرف درآمد آنها، مستلزم تعیین کسی است که متصدی این وظایف باشد. به همین دلیل، بزرگان شیعه نیز کسانی را از سوی خود به عنوان وکیل وقف برای نظارت بر موقوفات بقعه و بارگاه امامان سلف و امامزادگان تعیین می کرده اند. کهن ترین خبری که در مورد تولیت آستانه حضرت معصومه در دست است، روایت حسن بن محمد قمی است که از احمد بن اسحاق اشعری به عنوان وکیل وقف قم از سوی امام حسن عسکری علیه السلام یاد کرده است. وکالت موقوفات به مرور زمان به تولیت تغییر یافت و متولیان که بعداً دارای اختیارات وسیع تری گردیدند، از سوی امیران و فرمانروایان تعیین می شدند. کهن ترین فرمان تولیت آستانه حضرت معصومه که اینک در دست است، فرمان جهانشاه ترکمان قره قویونلو است که در 27 جمادی الاول 868ق/6 دسامبر 1464م صادر شده است. در فرمان شاه طهماسب که در 948ق/1541م، و فرمان شاه عباس که در 1017ق/1608م صادر شده است، نامهای چند تن از متولیان آن روزگار که از یک خانواده بوده اند، به چشم می خورد. در این ایام، انتصاب و عزل کارکنان آستانه نیز از