شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 290

صحن بزرگ حرم و در هوای آزاد به صبح می برند.

بدیهی است که هجوم زائران برای زیارت حرم بنا بر روزهای هفته و در طول سال متغیر است (تصویر 4). جمعه ها و پنجشنبه شبها (شب جمعه)، جمعیت بیشتری به حرم رو می آورد. در ماههای مذهبی رمضان و محرم، ماه عزاداری شیعیان، همچنین به هنگام چند عید مذهبی مهم، چون تولد حضرت امام رضا علیه السلام، روزهای تولد و شهادت حضرت علی علیه السلام و بخصوص عاشورا، روز شهادت حضرت امام حسین علیه السلام که دسته ها و گروههای عزاداری و سینه زنی به راه می افتند و در تکایا مراسم تعزیه برپا می شود، سیل جمعیت به سوی حرم روان می گردد. ولی نقطه اوج این اقبال در عید نوروز (اول سال نو ایرانیان برابر با 21 مارس) به دست می آید؛ عیدی که ریشه در اعصار قبل از اسلام دارد.

ب) زائران

ب) زائران

در مجموع، زیارتگاه قم در سال 1347 حدود یک میلیون زائر را(1) _ در مقابل دو میلیون زائری که به مشهد رو می آورند(2) _ پذیرا می شود. مکه معظمه بیش از چهل هزار حاجی را نمی پذیرد، ولی همه در یک زمان و با هم به آنجا می روند که اجتماع فوق العاده زیادتری است. بنابراین می توان قم را به عنوان سومین زیارتگاه جهان اسلام به شمار آورد (به لحاظ عدم دسترسی به اطلاعات دقیق درباره کربلای معلا).

به لحاظ فقدان آمارهای دقیق نمی توانیم به طور قطع و یقین بگوییم که این زائران از کجا می آیند و اهل کجا هستند، ولی کافی است که به آنها نگاه کنیم (و گوش کنیم) تا دریابیم که شهر قم اساساً زیارتگاهی خاص ایرانیان است و زائرین خارجی آن محدود است. به یاری موقعیت شهر، که بر سر چهار راه قرار گرفته است، زائران از