شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 322

و عدم وجود آنها باعث تشدید این عقب ماندگی است.

ج) خدمات عمومی

ج) خدمات عمومی

شهر قم از دیرباز یک مرکز اداری با اهمیت بوده است، ولی غربگرایی ساختار اداری ایران که از نیم قرن گذشته آغاز شده، خصوصیات جدیدی به این تشکیلات بخشیده است.

اهم آنها فرمانداری است که در قلب شهر، در ساختمانی مدرن که در باغی از اموال موقوفه حرم ساخته شده، مستقر گردیده است. شهرداری نیز در همین ساختمان است.

سایر مؤسسات اداری زیاد به چشم نمی خورند؛ زیرا اغلب در خیابانهای بزرگ شهر پراکنده اند؛ نظیر: دارایی، ثبت اسناد، آموزش و پرورش، بهداری (و ریشه کنی مالاریا)، آب و برق، آبادانی و مسکن، کار و امور اجتماعی، اصلاحات ارضی (و تعاونیهای روستایی)، کشاورزی، منابع ملی، اوقاف، ثبت احوال، دادگستری (فقط با یک دادگاه)، شهربانی و ژاندارمری (البته بدون پادگان ارتش). و نیز می توان به این ادارات، شعب بانکهای بزرگ ایرانی، انحصار دخانیات و قند و شکر، و شرکت ملی نفت ایران را افزود.

در ضمن بایستی به این لیست تأسیسات فرهنگی و آموزشی را هم اضافه کنیم که عبارت اند از: مدارس ابتدایی و متوسطه (رجوع کنید به تابلو شماره 1) و یک کتابخانه عمومی و خدمات بهداشتی که عبارت است از: چهار بیمارستان، دو شیرخوارگاه و شش کلینیک (که توسط 36 پزشک خصوصی و پانزده داروخانه تکمیل می شود).

اگر چند مؤسسه ای را که مختص خدمات شهری است (شهرداری، شهربانی، مدارس ابتدایی محل) کنار بگذاریم، این خدمات عمومی فقط شامل حال ساکنان شهر نمی شود؛ بلکه قرای نزدیک قم را نیز در بر می گیرد (گاهی این خدمات اصولاً خاص آنها است). بنابراین آنها در کارایی شهر به عنوان مرکز منطقه، یک عامل اصلی به شمار می آیند.