شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 324

و روستاهای مجاور آن سه رابطه سنتی یا بهتر بگوییم، سه قسم تسلط اقتصادی _ اجتماعی را تمیز داده است: مالکیت املاک، سرپرستی و مدیریت صنعت قالی بافی و قراردادهای پرورش دام بین مالکان کرمان و دامداران روستاها.

در قم این روابط سنتی تفاوت محسوسی دارد: از سه عاملی که فوقاً اشاره شد، تنها مالکیت املاک شهرنشینان دارای اهمیت بوده است؛ اگر چه خود در مقایسه با شهر کرمان از اهمیت کمتری برخوردار است. نظارت بر صنعت قالیبافی، عملاً وجود نداشته و نظام کنترل پرورش دام به عکس کرمان بوده است؛ بدین معنی که مالکان ساکن شهر، مالک مراتع بودند، نه احشام و از گله هایی که از مراتع آنها برای چرا استفاده می کردند، حق خود را (علفچر _ م) دریافت می داشته اند. شک نیست که به این علایق و بندهای سنتی (چه در قم و چه در کرمان)، فشاری را که از طرف دولت به روستاییان برای دریافت مالیات وارد می شده است، می بایستی اضافه کنیم؛ فشاری که توسط حاکم و مأموران ساکن شهر او، به صورت متواتر، نیز گاهی با خشونت اعمال می شده است.

امروزه روابط بین قم و منطقه روستایی اطراف آن، با شکوفایی صنعت قالیبافی از بیست سال پیش، رونق داد و ستدهای تجاری (و نه مؤسسات تجاری؛ زیرا به نظر نمی رسد که روستاهایی وجود داشته باشند که بتوانند بدون ارتباط با خارج زندگی کنند) یا مراجعات روز افزون روستاییان به ادارات شهری، بیشتر و پیچیده تر شده است.

مالکیت املاک

مالکیت املاک

قبل از شروع اجرای قانون اصلاحات ارضی، در شهر قم عملاً مالکیتهای خیلی بزرگ وجود نداشته است. تنها یک خانواده به نام وفایی، مالک بیش از سی پارچه آبادی _ که بیشتر در خلجستان واقع در غرب قم قرار دارند _ و مراتعی وسیع خارج از حوزه روستاها بوده اند. این مراتع عبارت اند از: مراتع بهاره و تابستانی (ییلاق _ م) سرخاب در غرب راهگرد با درآمدی بیش از 150 هزار ریال و مراتع زمستانی (قشلاق _ م) واقع در سرتاسر رودخانه قم و در بالای شهر، تمام این املاک بین ده