شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 330

کوره های آجر پزی در جنوب شرقی شهر، بعضی از کارگران خود را از روستاهای مجاور تأمین می کنند؛ ولی قسمت اعظم کسانی که به منظور کسب درآمد بیشتر از روستاها کوچ می کنند، جذب مناطق کشاورزی پیشرفته، در غرب یا جنوب شرقی تهران یا خود پایتخت می شوند.

با این همه، جای شکی وجود ندارد که مناطق اطراف قم به رشد جمعیت در این شهر _ به شهادت وجود روابط خانوادگی نزدیک بین بسیاری از ساکنان شهر با روستانشینان مختلف _ کمک کرده اند، ولی ما هیچ منبع اطلاعاتی معتبری در مورد میزان مهاجرت به سوی قم و اصلیت و منشأ ساکنان این شهر در اختیار نداریم. بنابراین امکان تعیین اهمیت نسبی اقبال ساکنان اطراف به سوی قم و تعیین رشد جمعیت این شهر در دراز مدت به هیچ وجه وجود ندارد. به طریق اولی نمی توان نواحی مسکونی مختلف شهر را بر طبق اصالت ساکنان آن تعیین و مشخص کرد.

حمل و نقل منطقه ای

حمل و نقل منطقه ای

بدیهی است که با رواج اتومبیل، روابط بین قم و نواحی اطراف آن به سهولت توسعه یافته است: شبکه ای از خطوط اتوبوسرانی روستایی اطراف قم پدید آمده است. این وسایل حمل و نقل، چندان کافی نیستند؛ زیرا اغلب راههای روستایی بسیار بد و ناهموار و دارای شیبهای تند بوده و بعضی از آنها از وسط آبراهها گذشته و یا در مسیر آنها قرار دارد که با بالا آمدن آب عملاً غیر قابل استفاده می شوند. فقط راههایی شن ریزی شده اند که به سوی معادن می روند؛ مثل راهی که به طرف چاههای گاز سراجه می رود و نیز راه معدن سنگ کوه سفید و راه معدن سرب رونج.

وسایط نقلیه نیز در وضع بسیار بدی هستند: اتوبوسهای مستعمل و کامیونتهای جیپ قراضه، آن هم به تعداد ناکافی. ظرفیت این خودروها از نظر تعداد مسافر و با روبنه فوق العاده است. من دیدم که در یک جیپ تعداد نه نفر بزرگسال و هفت بچه (به اضافه یک بره و مقداری کالا و لوازم) را سوار کردند. در بعضی از گذرگاههای مشکل، تعدادی از مسافران پیاده می شوند تا اتوبوس موفق شود خود را تا بالای