شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 332

حدود قلمرو شهر قم

حدود قلمرو شهر قم

از نظر اداری منطقه قم عبارت است از شهرستان قم که مساحتی معادل 9732 کیلومتر مربع را در بر می گیرد. با این همه، در سال 1345 این منطقه بیش از 45 هزار نفر روستانشین نداشته است؛ چیزی در حدود یک سوم جمعیت شهر. این پهنه کم جمعیت (کمتر از پنج نفر در هر کیلومتر مربع، گر چه این تراکم ناچیز قسمتی مربوط به وجود فضاهای مطلقاً غیر مسکون می باشد) در مقایسه با جمعیت شهر از اهمیت بسیار کمی برخوردار است. بنابراین، این سؤال پیش می آید که تفکیک کنونی مراجع اداری از نقطه نظر قلمرو منطقه ای تا چه اندازه موافق با موازین عقلی می باشد.

اگر ما حدود و مرزهای انواع گوناگون نفوذ و سیطره ای را که قم بر منطقه اعمال می کند، با هم تلفیق کنیم، ملاحظه خواهیم کرد که نقشه ای که از انطباق این مرزها به دست می آید، من حیث المجموع بر قلمرو شهرستان قم منطبق می باشد. این نفوذ و تأثیرات عبارت اند از: مدیریت کار بافت قالی، مراجعه و احتیاج روستاییان به ادارات شهری، روابط تجاری بین شهر و روستاها و خطوط اتوبوسرانی به مقصد قم. تنها موردی که مرزهای محدودتری دارد، مسئله مالکیت مالکان ساکن قم است. دلیل آن هم مقاومتی است که روستاییان در قبال تسلط شهرنشینان و دست اندازی آنها برای تملک زمینها از خود نشان داده اند.

حال از نزدیک این مرزها را مورد مطالعه قرار می دهیم:

در شمال شرقی گستره بیابانهای کویری سدی طبیعی و انکارناپذیر را به وجود آورده اند؛ سدی که نفوذ در آن غیر ممکن است. فقط قبایل عرب میش مست از زمانی که دامنه جنوبی سلسله جبال البرز را به عنوان چراگاه تابستانی (ییلاق _ م) احشام خود برگزیدند، در جست و جوی مراتع زمستانی (قشلاق _ م) برای احشام خود به سوی جنوب پیشروی کردند.

در جنوب شرقی، حدود قلمرو شهر قم و کاشان کاملاً واضح است؛ مرزی که در قریه حسین آباد میش مست _ تنها روستایی که برای هر دو شهر قالی می بافد _ به مراتب به قم نزدیک تر است تا کاشان. بدون شک قدمت قالیبافی در کاشان دلیل این