شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 335

قم و تهران

قم و تهران

گر چه شهر قم به تنهایی و بدون سهیم کردن دیگران مناطق روستایی اطراف را تحت تسلط دارد، ولی خود نیز شدیداً به پایتخت وابسته است. بدون تردید این امر با توجه به سیاست تمرکز دولت ایران و رونق اقتصادی و فعالیت جمعیت پایتخت در مورد تمام شهرهای ایران مصداق دارد، لیکن تفاوتهای کوچکی دیده می شود که عبارت اند از: دوری از پایتخت، میراثهای تاریخی، میزان جمعیت و اداره مناطقی که دارای فردیت و تشخص هستند (فارس، خراسان، آذربایجان). تمام این مسائل به شهرهای اصفهان، شیراز، مشهد یا تبریز، وزن و اعتبار بخشیده اند که شهرهای آبادان و اهواز به دلیل جهش سریع صنعت نفت خوزستان موفق به کسب آن شده اند. به عکس قم، رقیب سرسخت شهر ری در قرون وسطا(1)، به تهران نزدیک تر از آن است که بتواند از سیطره نفوذ آن بگریزد (همچون قزوین، پایتخت زودگذر صفوی). این شهر، که با شروع دوران قاجار در مقابل عظمت و درخشندگی تهران رنگ باخت، از آن به بعد فقط در سایه آن بود که توانست به توسعه و پیشرفت دست یابد.

قسمت اعظم حمل و نقل کالاها، نیز مسافرانی که به قم می روند، یا قم را ترک می کنند، در انحصار تهران است. بیشترین داد و ستد کالاهای غیر خوراکی آنها با تجار بزرگ تهرانی است. محصولات ساخته شده ای که از طریق خرمشهر وارد کشور می شود، بدون این که توقفی داشته باشد، از ایستگاه قم گذشته و در تهران توسط تجار تهرانی خریداری و آن گاه به تجار قمی فروخته می شود. مواد غذایی مهم و ضروری چون: برنج و چای، محصول سواحل دریای خزر، نیز با واسطه تجار تهرانی به قم می رسد. ساکنان قم خود گاهی برای خرید به تهران رو می کنند. در جهت عکس نیز محصولات کشاورزی و صنعتی منطقه (بخصوص انار، انجیر و قالی) نخست در بازارهای پایتخت خریدار دارد.

ولی نفوذ مستقیم تهران بر روستاها و نواحی اطراف قم بسیار محدود است: