شناختنامه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام و شهر قم صفحه 336

بیشترین این ارتباط مسئله مالکیت اراضی است؛ زیرا تعداد روزافزونی از مالکان قمی در تهران اقامت گزیده یا تمام یا قسمتی از املاک خود را به تهرانیها فروخته اند. از اینها گذشته، پایتخت، بازار کار بسیار وسیعی است، ولی روستاییان اطراف قم (به عکس آذربایجانیها، به عنوان مثال) با میل و رغبت به سوی مزارع بزرگ کشاورزی اطراف تهران (چون: نواحی کرج در غرب، شهریار در جنوب غربی و ورامین در جنوب شرقی) رو می کنند، نه به کارگاههای ساختمانی، کارخانه ها یا دکانهای شهر. وجود انواع بی شمار داد و ستدها در تهران برای روستاییان قم جالب نیست؛ حتی وقتی وسیله راحت و سریعی در اختیار داشته باشند؛ زیرا دکانهای موجود در قم برای رفع احتیاجات کم و متواضعانه آنها کفایت می کند. به علاوه، آنها معمولاً برای انجام دادن کارهای اداری سطح بالای خود دلیلی نمی بینند که جز به ادارات قم به جای دیگری مراجعه کنند.

بدین سان می بینیم که شهر قم نقش خود را به عنوان مرکز منطقه به طور کامل ایفاء می کند؛ نقشی واسطه ای، بین روستاهای اطراف خود و پایتخت با همه نزدیکی آن.

نتیجه: ارزش و اعتبار زیارتگاه

نتیجه: ارزش و اعتبار زیارتگاه

تفکیک و تقسیم فعالیتهای مربوط به زیارت و سایر امور کاری است مشکل. آمارهای موجود در مورد جمعیت فعال کمک زیادی به ما نمی کند؛ زیرا کسانی که از قبل زیارتگاه امرار معاش می کنند، در چندین رشته از فعالیتها پراکنده اند؛ نظیر صنایعی که تولید آنها اشیای یادگاری و داد و ستد این اشیاء است و سرویسهای حمل و نقل و اسکان زائران، سوای روحانی ها که در بخش خدمات طبقه بندی می شوند و سرشماری آنها در سال 1345 به رقم 676 نفر می رسد که به نظر کاملاً کمتر از واقعیت است، و طلاب علوم دینی که چون دانشجویان و محصلان جزء جمعیت فعال شهر به حساب نمی آیند، ولی از نظر تعداد، رقم قابل توجهی می باشند.

به عکس، در سرشماری دقیق مؤسسات صنعتی، تجاری و خدمات که در سال 1348 توسط شهرداری انجام شده است، می توان از مجموع 5085 مؤسسه، شمار