ابوطالب علیه السلام اسوه مقاومت و ایمان صفحه 121

1- 1 . السیره النبویه ، ج 2، ص 27-29 و البدایه والنهایه، ج3، ص 99؛ با تلخیص.

2- 2 . تاریخ دمشق، ج 70، ص 228-255؛ به شماره 894: اخبرنا ابوالقسام بن السمرقندی، أنا عاصم بن الحسن بن محمّد بن علی، أنا ابوعمر بن مهدی، انبئنا ابوالعباس بن عبده، أنا احمد بن یحیی الصوفی، نا عبدالرحمن بن شریک، ناابی، عن ابی اسحق، عن العباس بن معبد بن العباس، عن بعض اهله، عن العباس بن عبدالمطلب انّه قال:... .

3- 3 . بحارالانوار، ج 35، ص 76: باب 3، فی نسب و احوال والدین علی، روایت 11.

جواب عباس که گفت: واللّه یابن اخی لقد قال الکلمه التی امرته ان یقولها، فرمود: حمد خدایی را که تو را هدایت کرد، ای عمو! در ادامه می گوید: هکذا روی عن ابن عباس، والمشهور انّه مات کافراً(1).

ابن ابی الحدید در این باره می نویسد: وقد روی باسانید کثیره، بعضها عن العباس بن عبدالمطلب، و بعضها عن ابی بکر بن ابی قحافه، انّ اباطالب ما مات حتی قال: «لا اله الاّ اللّه محمّد رسول اللّه». والخبر مشهورٌ انّ اباطالب عند الموت قال کلاماً خفیاً، فاصغی الیه اخوه العباس، ثم رفع رأسه الی رسول اللّه فقال: یابن اخی، واللّه لقد قالها عمک ولکنه ضعف عن أن یبلغک صوته(2).

مرحوم بَحرانی می گوید: رسول خدا به عمویش فرمود: «یا عم، کلمه واحده تجب لک بها شفاعتی یوم القیامه، فقال: یابن اخی، صدّقت، انت نبی حقٍّ، و ربک اله الحق، و دینُک دینُ حقّ»(3).

روضه الواعظین حادثه را چنین نقل می کند: وقتی ابوطالب از دنیا رفت، فقالوا: «انّ اباطالب یحرّک بها شفتیه، و اشار باصبعه، فسرّ النبی بذلک و استغفر له»(4).

نقد و تحلیل

نقد و تحلیل

این داستان که به عنوان روایت مطرح شده، با قطع نظر از اسناد آن، از چند جهت قابل ارزیابی است:

1 . در بسیاری از منابع (سیره ابن اسحاق، دلایل النبوه و سیره ابن