مکتب کلامی قم صفحه 155

زمین آماده شد، خداوند انسان را بر روی آن آفرید.

باز در وصف آفرینش زمین می فرماید: «زمین را آفرید و آن را نگه داشت و آن را بر جایی بدون قرار استوار کرد و بی هیچ پایه ای بر پایش داشت و بی هیچ ستونی بر افراشتش و آن را از کجی و انحراف نگه داشت»؛(1) «کوهها را میخهای نگه دارنده زمین قرار داد. پس زمین در عین متحرک بودن آرام گرفت تا ساکنان خود را در سقوط و اضطراب قرار ندهد یا آنچه را حمل کرده است، فرو نیندازد یا آن را از جای خویش جابه جا نکند».(2) امام علیه السلام در این خطبه صریحا حرکت زمین را در عین آرامش، و اضطراب ایجاد نکردن بر اهل خود بیان کرده است. و در خطبه دیگر نیز فرموده است: «خداوند با کوهها حرکت زمین را تعدیل نمود».(3) در این خطبه حرکت روزانه زمین به دور خود و نیز حرکت آن به دور خورشید مورد اشاره قرار گرفته است.

دحوالارض

منظور از دحو الارض آن است که در آغاز آفرینش زمین تمام سطح آن را آبهای حاصل از بارانهای سیلابی فرار گرفته بود؛ به طوری که چیزی از زمین نمایان نبود. سپس تدریجا این آبها در گودالهایی از زمین جای گرفتند و خشکیها پدیدار شدند و روز به روز بیشتر شدند. شاید این معنی همان باشد که در آیات متعددی ذکر شده است.(4)

در نهج البلاغه نیز آمده است: «و سکنت الارض فی مدحوّه فی لجه تیاره؛(5) زمین به حالت گسترده در دریایی مواج و روان آرام و قرار گرفت».

امیرالمؤمنین علیه السلام علاوه بر خلقت زمین به مباحث مختلفی پیرامون اجزا

1- 1. «نهج البلاغه» خطبه 186، شبیه این مضمون نیز در خطبه 228 آمده است.
2- 2. همان، خطبه 211.
3- 3. همان، خطبه 91، در خطبه اول نیز با جمله «و وتدّ بالصخور میدان ارضه» به آن اشاره شده است .
4- 4. سوره نازعات: 79، آیه 30 ؛ سوره ق: 50، آیه 7؛ سوره حجر: 15، آیه 19 ؛ نیز به تفسیر نمونه، ج 26، ص 99 رجوع شود.
5- 5. «نهج البلاغه» خطبه 89.