- مقدمه کنگره 1
- تبیین مکتب کلامی 9
- مقدمه 12
- عقیده مرحوم شیخ صدوق درباره قرآن 43
- حجیت ظواهر قرآن 47
- مقدمه 71
- اشاره 72
- فصل اول: توحید درالوهیت یا توحید عبادی 72
- اهمیت ویژه بحث از توحید عبادی 73
- فصل اول توحید در الوهیت از نظر لغت 80
- توحید الالوهیه یا توحید إلالهیه 81
- عبادت از نظر لغت و اصطلاح 82
- و اما معنی اصطلاحی «عبادت»: 83
- جایگاه بحث «توحید در الوهیت» 88
- مشرکین و توحید در عبادت 93
- دلیل توحید عبادی 97
- شرک از دیدگاه قرآن و حدیث 103
- شرک عرب جاهلی 105
- انواع شرک 109
- علل و عوامل گرایش به شرک در عبادت 109
- ملاک توحید و شرک 113
- سجده برای غیر خداوند 116
- بدترین نوع شرک 120
- اشاره 123
- مقدمه 124
- بررسی واژه خلقت 126
- 1. اهمیت برهان خلقت 129
- آفرینش مجردات 136
- مخلوق نخستین 137
- آفرینش مجردات یا عالم بالا 139
- فرشتگان 140
- سایر مجردات 143
- احکام آفرینش موجودات مجرد 144
- عالم شهادت یا مادیات 146
- ابلیس 146
- خلقت آسمان 148
- هفت آسمان 150
- احکام و اوصاف آسمان 151
- آفرینش زمین 154
- دحوالارض 155
- آفرینش آدم 157
- احکام کلی آفرینش 159
- اشاره 165
- اتهام تجسیم 166
- امّا اتهامات 167
- توحید در اسما و صفات 170
- تفاوت تفسیر و تأویل قرآن 170
- تفاوت تفسیر و تأویل 174
- نمونه هایی از تأویل در بین وهابیان 179
- جری و تطبیق 184
- اتهام تجسیم و پاسخ آن 188
- نقد و بررسی 189
- هشام بن حکم و عقیده به تجسیم 191
- اعتقاد ابن تیمیه، امام و مقتدای وهابیان به تشبیه و تجسیم 195
- آیاتی که مستمسّک قائلان به تشبیه قرار گرفته اند 198
- احادیث تشبیه 200
- و اما مسأله تعطیل 207
- ارزش عقل از دیدگاه شیعه 213
- رؤیت خداوند 219
- دلیل نفی رؤیت 220
- اتهامات 227
- عصمت 227
- ادعاهای اجماع بر عصمت و نفی سهو النبی صلی الله علیه و آله 228
- عقیده مرحوم صدوق و ابن ولید در مسأله عصمت 245
برای مباح دانستن خون شیعیان و نسبت کفر و شرک به دیگران دادن، تفسیری است که آنان از توحید عبادی دارند.
محمد بن عبدالوهاب حرکت خود را با این سخن شروع کرد که اسباب و مظاهر شرک همه بلاد اسلامی را فرا گرفته است. او تفسیر جدیدی از «توحید در الوهیت» ارائه می کرد و معتقد بود که هر کس تحلیل و تفسیر او را از توحید نپذیرد، او کافر یا مشرک است و اکنون پیروان او نیز همین گونه عمل می کنند. با توجه به آنچه گذشت روشن است که این بحث از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ما ابتدا به بیان اهمیت بحث از «توحید عبادی» و سپس به بیان آن از نظر لغت و اصطلاح می پردازیم و پس از بیان جایگاه «توحید عبادی» در اعتقادات، دلیل آن و سپس شرک مقابل آن و آن گاه تنافی نداشتن توسل به اسباب با مسأله توحید عبادی را بیان می کنیم.
اهمیت ویژه بحث از توحید عبادی
اولاً، ممکن است میان مسلمانان اختلافاتی در توحید صفاتی یا توحید افعالی یافت شود، اما هرگز هیچ مسلمانی در این تردید ندارد که عبادت منحصرا باید برای خداوند انجام شود و شرک در عبادت با موحّد بودن هرگز قابل جمع نیست. گویا توحید عبادی از بدیهی ترین اصول نزد همه مسلمانان است. البته، اختلافاتی در تعیین مصادیق آن وجود دارد که در آینده مورد بحث قرار می گیرند.
ثانیا، تنها هدف از خلقت جن و انس عبادت است.(1) و این عبادت هر چند ممکن است به معرفت تفسیر شود، ولی مقصود از معرفت، معرفت به توحید ذاتی و صفاتی نیست، بلکه مراد معرفت به «توحید عبادی» است؛(2) زیرا توحید عبادی
1- 1. سوره ذاریات:51، آیه 56.
2- 2. «تفسیر صافی» ج 2، ص 611، از امام زین العابدین علیه السلام نقل کرده است که فرمود: «ایها الناس انّ الله جل ذکره ما خلق العباد الاّ لیعرفوه، فاذا عرفوه عبدوه، و اذا عبدوه استغنوا بعبادته عن عباده من سواه...». در این حدیث، معرفت مقدمه عبادت و توحید در عبادت قرار گرفته است. مرحوم طبرسی نیز در «مجمع البیان» ج 10، ص 161، گوید: «و المراد انّ الغرض فی خلقهم تعریضهم للثواب، و ذلک لا یحصل الاّ باداء العبادات، فصار کانّه سبحانه خلقهم للعباده». ضمنا باید بین غایت بالذات و غایت بالعرض تفاوت گذارده شود؛ همچنان که غایت راجع به فاعل با غایت راجع بر فعل تفاوت دارد، و فیلسوفانی چون آقا حسین خوانساری طرفدار اثبات غایت حتی غایت راجع به فاعل هستند. (ر. ک: «الحاشیه علی مشروح الاشارات» ج 2، ص 363، تعلیقه بر فصل اول از نمط ششم اشارات) و افرادی مثل امام خمینی - قدس سره - منکر وجود غرض در افعال خدای متعال حتی غرض راجع به فعل می باشند. (ر. ک: «طلب و اراده» ص43): «... فما هو المعروف بینهم انّه تعالی یفعل للنفع العائد الی العباد مشترک فی الفساد و الا متناع مع فعله للنفع العائد الیه تعالی».