فاطمه معصومه علیهاالسلام و تاریخ و فرهنگ قم صفحه 120

1- 1 . گویا این تکیه را شاه عباس برای فیض کاشانی بنا نهاده بود. درباره این تکیه بعدا توضیح داده خواهد شد.

2- 2 . مقدمه کلید بهشت، ص 9، به نقل از روضه الصفای ناصری، ج 8، ص 100.

3- 3 . این مسجد در جانب شرقی میدان نقش جهان مقابل ساختمان عالی قاپور واقع شده و یکی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان است. این مسجد در اوایل سده یازدهم احداث شده و کاشی کاری آن در 1028 ه ق . به پایان رسیده است. این مسجد به جهت اقامه نماز جماعت توسط شیخ لطف الله مسیی عاملی (متوفای 1032 ه ق) در آن، به نام وی نام گذاری گردیده است. ریشه ها و جلوه های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، موحد ابطحی، ج 2 ، ص 16.

شروع درس فلسفه، فضلا و اندیشوران دور ملّا رجبعلی جمع شدند که از جمله آن ها محمد سعید ملقب به حکیم کوچک و برادر بزرگش محمد حسین حکیم باشی شاه عباس بود.

محمد سعید ، اصول و مبانی فلسفه خود را از ملّا رجبعلی اخذ نمود و تا پایان عمر نیز بر این مبانی باقی ماند. این مبانی که اغلب درمقابل مبانی فلسفی ملّا صدرا است ، عبارت است از: اعتقاد به اشتراک لفظی وجود و اصالت ماهیت ، که در بخش آرای محمد سعید بدان پرداخته خواهد شد.

حکیم کوچک در اثر علاقه به آثار استادش، رساله اشتراک لفظی ملّا رجبعلی را به عربی ترجمه کرد و نام آن را برهان قاطع نهاد و در مقدمه آن از ملّا رجبعلی به «استادنا الحکیم الالهی » یاد می کرد.

محمد سعید علاوه بر مبانی فلسفی، مشارکت در امور اجتماعی را نیز از ملّا رجبعلی فرا گرفت. برخلاف حکیمان پیرو مکتب ملّا صدرا که دخالت در امور اجتماعی را امری نا خوشایند می دانستند، قاضی سعیدمانند استادش ملّا رجبعلی که در پیری به دعوت شاه عباس به اصفهان رفت، در امور اجتماعی مشارکت ورزید و _ چنان که خواهد آمد _ تا پایان عمر، عهده دار مناصب اجتماعی شد.

تحصیلات محمد سعید نزد ملاّ رجبعلی قبل از سال 1077 ه ق . صورت گرفته، زیرا _ وی چنان که گفته خواهد شد - دراین سال دراثر مرگ شاه عباس، به قم تبعید گردید. محمد سعید در آخرین اثر خود - جلد سوم شرح توحید - که در سال 1107 ه ق . نگاشته ، از ملاّ رجبعلی به «استاذی الحکیم الالهی مولانا رجبعلی النوری»(1) یاد کرده است.

در محضر فیض کاشانی

حکیم کوچک در درس فیض کاشانی شرکت کرد و گم گشته خود را در استاد یافت. این کشش و علاقه به اندازه ای بود که محمد سعید نسبت به استاد سابق خود ، فیّاض ، بی اعتماد گشت و در مجلسی به یکی از شاگردان فیاض توصیه می کند که محضر فیّاض