فاطمه معصومه علیهاالسلام و تاریخ و فرهنگ قم صفحه 155

1- 1 . مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی از آغاز تا مشروطه، محمد حسن رجبی، ص 28.

در سال 1045 ه ق . به دنیا آمده است . محل تولدش نیز معلوم نیست . پدرش ساکن قم بود و در همین شهر با دختر ملا صدرا ازدواج کرد . به گمان قریب به یقین، میرزا حسن در شهر قم بدنیا آمده است. در ریاض العلماء به این مطلب تأکید شده است .(1)

تحصیلات و استادان

میرزا حسن تحصیلات خود را نزد پدر آغاز و چندین سال از محضر وی استفاده کرد ، اما از سایر استادان وی در کتاب های تذکره و شرح، چیزی ذکر نشده است از آثار وی نیز مطلبی در این زمینه به دست نمی آید.

این که قزوینی در «تتمیم امل الآمل» عنوان نموده که میرزا حسن هنگام فوت پدرش در سال 1072 ه ق. عاری از فضل و کمال بوده، و بعد از آن توسط شاگردان پدرش تربیت شد ،(2) مطلبی است که چندان علمی و تحقیقی به نظر نمی رسد ؛ زیرا چند اثر علمی و تحقیقی از میرزا حسن در دست است که قبل از فوت پدرش (سال 1072 ه ق) تألیف نموده است ، مانند مجمع البحرین و حاشیه وافی فیض کاشانی و دیگر آثار، که در بخش آثار بدان ها اشاره خواهد شد.

میرزا حسن مدتی بعد از فوت پدر ، از شاگردان پدرش کسب فیض و به ظن قوی نزد حکیم قاضی سعید قمی و شوهر خاله خود، فیض کاشانی ، تحصیل نموده است.

او مدتی برای تحصیل به عتبات عالیات (نجف اشرف ، کربلا و سامرا) سفر نموده و در فقه و اصول نزد استادان عصر، شاگرد کرد ، اما تاریخ این سفر و استادان وی در این دیار معلوم نیست.(3)

شاگردان

میرزا حسن لاهیجی پس از آن که مدتی را در عتبات عالیات به سر برد و نزد استادان بزرگ حوزه های علمیه نجف و کربلا استفاده شایان نمود و به مراحل والایی