فاطمه معصومه علیهاالسلام و تاریخ و فرهنگ قم صفحه 167

1- 1 . با تصرّف و نقل به معنا.

2- 2 . رسایل فارسی میرزا حسن لاهیجی ، ص 121 .

مبارزه با ظلم ظالم

میرزا حسن لاهیجی در مقابل عملکردهای خلاف و ظلم دست اندرکاران حکومت صفوی ، هرگز سکوت نکرد . او در کتاب فقهی خود هدیه المسافر ، وقتی احکام مسافر را ذکر می کند، در لابه لای بیان احکام ، به ظلم های جاری در جامعه آن دوران، اشاره کرده و چنین می نویسد:

و ایضا باید دانست که هر سفری که مشتمل است بر ظلم و جور بر مسلمانان و گرفتن اموال ایشان، همه داخل سفر باطل است و بسا باشد که این معنی متضمّن گشتنها و نشستنهای حرام باشد. و گاه باشد که این جماعت گمان کنند که حفظ اهل اسلام و سرحدها و دفع دشمنان از ایشان می کنند و از این جهت سفرشان حقّ است. و جواب این شبیه این است که هرگاه دشمنی حرکت کند یا بیم ضرری از ایشان باشد نهایتش این است که به قدر آنچه در دفع آن دشمن و رفع ضرر ضروری باشد از اموال جماعت مسلمین به قدر نسبت احوال ایشان توان گرفت. امّا این همه اموال زیاد که صرف زینتها و تجمّلات و تنعّمات، بلکه صرف فسق و معاصی می شود و به ضرب چوب و به انواع سیاسات اکثر از فقرا و عَجَزه و بیوه زنان و یتیمان و امثال ایشان می گیرند، معلوم است که هیچ کدام حقّ نیست و نسبت و دخلی در حفظ اسلام مسلمین ندارد، بلکه اکثر اینها سبب خرابی بلاد و آبادانیها می شود و به این سبب بسیاری از مسلمین مضطرّ به جلاء وطن و گدایی می شوند.

و همچنین نویسندگان که اعانت این کارها و ضبط دخل و خروج این مال ها می کنند و همچنین ارباب مناصب شرعی و وقفی، همه مثل ایشانند، اگر چه گمان کنند که تحصیل معیشت می کنند، چنان چه دانسته شد. و نیز ظاهر است که این مناصب به نحوی که در این زمان متعارف است، هیچ یک موافق شرع نیست.

امّا مناصب شرعی به کسی نسبت دارد که عالم به احکام شرع مقدّس باشد و استنباط احکام حلال و حرام از قرآن مجید و اخبار اهل بیت _ علیهم السلام _ تواند کرد. و معلوم است که اکثر این افراد علم به واجبات و ضروریات خود هم ندارند،