فاطمه معصومه علیهاالسلام و تاریخ و فرهنگ قم صفحه 188

1- 1 . «نقض» معروف به «بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض»، تألیف نصیر الدین ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی رازی، به تصحیح میر جلال الدین محدث ارموی، ص 194 - 195.

2- 2 . فهرست نسخ خطی آستانه مقدسه قم، محمد تقی دانش پژوه، ص 91.

3- 3 . همان، ص 17، مقدمه .

داخل عرض و تحویل اقل السادات کتابدار سرکارات مبارکات گردیده رمضان 1106 .(1)

از قرائن فوق معلوم می شود که حداقل از قرن ششم هجری در این آستانه مقدسه ، محلی برای کتاب وجود داشته و از قرن دوازدهم هجری ، افرادی به عنوان کتابدار آستانه مقدسه مشغول خدمت بوده اند.

خسارت جبران ناپذیر

شهر قم از قرن دوم هجری مرکز مهم شیعیان شد و به همین سبب در حوادث تاریخی و جنگ ها آسیب فراوان دید. کرزن ، در کتاب خود در این باره چنین می نویسد:

تیمور این شهر را غارت کرد و از آن پس به حالت نیمه ویرانی باقی مانده است و یابه طوری که هربرت حیرت انگیز می نویسد: هنوز جامه کهن در بردارد، زیراکه در حال حاضر از عظمت گذشته آن فقط نامی باقی است. با این وصف در اثر توجه پادشاهان صفوی، این شهر تجدید حیات نمود. در سال 1722 میلادی (1135 هجری قمری) افغان ها، حتی بیش تر از تیمور صدمه وارد و شهر را به کلی ویران کردند.(2)

در این حوادث ناگوار، بیش تر کتاب های آستانه از بین رفت یا دستخوش غارت شد. چنان که تعدادی از کتاب های آستانه نیز بعد از حوادث متعدد و دست به دست گشتن ، به بعضی از کتاب خانه های کشور راه یافت. به عنوان نمونه باید از تفسیر روض الجنان ابوالفتوح رازی یاد کرد، که شاه عباس صفوی در سال 1037 ه ق. آن را بر روضه منوره حضرت معصومه و مدرسه مبارکه وقف کرد و اکنون در مدرسه فیضیه، به شماره 58،(3) نگهداری می شود.