زیور هستی صفحه 114

بیشتر مبنای حدیثی و عرفانی و فلسفی دارد.

روش تفسیر ابیات، موضوعی است. به این صورت که بعضی از ابیات با بیت بعد از خود وابستگی و ارتباط تنگاتنگی دارد؛ به گونه ای که جدا کردن آنها موجب نارسایی مطلب و مقصود می شود. از این رو، ناگزیر برخی از ابیات به صورت تک بیتی و برخی دیگر چند بیتی شرح داده شده است.

انسان کامل، مظهر ازلیت و ابدیت حق تعالی

ای ازلیت به تربت تو مخمر وی ابدیت به طلعت تو مقرر

واژه «ازل»، در لغت به معنای قِدم و نامی از نامهای خدا و صفاتی از صفات او است.(1) در اصطلاحات صوفیه، ازل امتداد فیض را گویند؛ از مطلق معنا و ظهور ذات احدیت در مجالی اسما، به نحوی که مسبوق به ماده و مدت نباشد.

و ابدیت در برابر ازلیت، به معنای چیزی است که آخر نداشته باشد و آن، امتداد زمان در طرف آینده است.(2)

مقصود از اینکه خداوند ازلی و ابدی است، این است که ذات الهی فراتر از چهارچوب زمان است؛ زیرا زمان از ویژگیهای موجودات مادی است. هر کدام از اسما و صفات الهی مظهری دارد و خداوند در قرآن کریم، خود را ازلی و ابدی معرفی می کند؛ امّا نه با این دو