شاخص های تربیتی جهاد اقتصادی از منظر قرآن صفحه 168

به هر صورت، پرداخت حقوق مالی در جامعه اسلامی، یکی از شاخص های تربیت جهاد اقتصادی است و بدون آن نمی توان به رشد معنوی و پیشرفت علمی و تکنولوژی رسید. صدا و سیما می تواند با تهیه برنامه هایی در زمینه حساب رسی و داشتن خرج سال و شیوه پرداخت و مصرف وجوه برای نیازمندان و مستحقان واقعی، نقش خوبی در ترویج خمس و زکات ایفا کند.

8. انفاق و ایثار

8. انفاق و ایثار

واژه «انفاق» از ماده «نَفَقَ» در لغت، به معنای اخراج و خارج کردن چیزی آمده است. نَفَقَ الشَّیءُ، یعنی شیء رفت و تمام شد.(1) درباره انفاق مال، «أنَفَقَ مالَهُ» به کسی گفته می شود که مال خویش را از ملکش، بیرون و به کسی واگذار کرده باشد.(2) در نتیجه، انفاق یعنی خرج کردن و دادن مال در راه خدا، اعم از واجب و مستحب که قرآن و روایات درباره آن بسیار تشویق کرده اند. قرآن کریم، رسیدن به نیکی و خوبی را به انفاق از بهترین اموال خود وابسته می داند: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ؛ هرگز به [حقیقت] نیکوکاری نمی رسید، مگر اینکه از آنچه دوست می دارید، [در راه خدا] انفاق کنید.» (آل عمران:92) بِرّ و نیکی که بر انفاق مترتب شده است، معنایی وسیع دارد و به تمام نیکی ها اعم از باورهای قلبی، مانند ایمان و رفتار ظاهری و اعمال جسمی نظیر اخلاق حسنه و کردار پاک و شایسته گفته می شود. از برخی آیات قرآن(3) استفاده می شود که ایمان به خدا، روز جزا و پیامبران، کمک به

1- المفردات فی غریب القرآن، ص819.
2- قاموس قرآن، ج 7، ص97.
3- «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَی الْمالَ عَلی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ السَّائِلِینَ وَ فِی الرِّقابِ وَ أَقامَ الصَّلاهَ وَ آتَی الزَّکاهَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَ الصَّابِرِینَ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ أُولئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ؛ نیکی، (تنها) این نیست که (به هنگام نماز) روی خود را به سوی مشرق و (یا) مغرب کنید (و تمام گفت وگوی شما، درباره قبله و تغییر آن باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسی است که به خدا، و روز رستاخیز، و فرشتگان، و کتاب (آسمانی)، و پیامبران، ایمان آورده و مال (خود) را، با همه علاقه ای که به آن دارد، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان، انفاق می کند. نماز را برپا می دارد و زکات را می پردازد و (همچنین) کسانی که به عهد خود _ به هنگامی که عهد بستند _ وفا می کنند و در برابر محرومیت ها و بیماری ها و در میدان جنگ، استقامت به خرج می دهند اینها کسانی هستند که راست می گویند و (گفتارشان با اعتقادشان هماهنگ است) و اینها هستند پرهیزکاران!» (بقره: 177)