زندگی و اندیشه های میرزامحمدحسین نائینی صفحه 16

ص:24

مشروطیت و دفاع از آن در برابر استبدادپیشگان، درباره مسائل اساسی همچون حکومت، قانون، نظام استبداد، مبانی آزادی، مساوات و عدالت بر مبنای استدلال های فقهی و اصولی، بحث کرده است. دو مرجع شیعه، آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی، بر این اثر تقریظ نوشته و آن را تأیید کرده اند. تنبیه الامه و تنزیه المله در زمان استبداد صغیر به زبان فارسی نگاشته شده و در سال 1327ه_. ق، در عراق و سپس بارها در ایران به چاپ رسیده است. از جمله: با مقدمه، تصحیح و حاشیه آیت الله سیدمحمود طالقانی.

4. رساله های فقهی و اصولی: بنا به گفته شاگرد و همراه نائینی، حسینی همدانی، نائینی در بیشتر باب های فقه و مسائل اصول، رساله تحقیقی داشته، ولی از آن جا که ادیب بوده است و اشتباه ادبی در نوشته هایش را تحمل نمی کرد و به چاپ و نشر این آثار علاقه ای نشان نمی داد، به همین دلیل، بسیاری از نوشته های تحقیقی ایشان از بین رفته است یا به صورت خطی در کتاب خانه ها نگه داری می شود. رساله های علمی که در کتاب های تراجم و فهرست مؤلفان، برای نائینی شمرده شده، عبارتند از:

_ رساله در خلل نماز؛

_ رساله در لباس مشکوک؛

_ رساله در نفی ضرر؛

_ رساله در باب تزاحم؛

_ رساله در شرط متأخر؛

_ رساله در تعبدی و توصلی؛