زندگی و اندیشه های میرزامحمدحسین نائینی صفحه 24

ص:32

بهره گیری بیشتر از قرآن

بهره گیری بیشتر از قرآن

قرآن، معجزه جاوید پیامبر اسلام و برنامه زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان است. اهمیت دادن مسلمانان به قرآن و عمل به رهنمودهای آن، آنها را گرامی و جامعه را سرفراز می سازد. کتاب خدا، یکی از منابع چهارگانه استنباط احکام شرعی و فقهی است. فقیهان، هر مسئله و فرع فقهی را نخست با معیار قرآن می سنجند و اگر از آن به نتیجه نرسیدند، سراغ دیگر دلیل ها می روند. البته به گفته فقیهان، آیات الاحکام، بیش از پانصد آیه نیست. در زمان نائینی نیز همان آیات مشهور محور بحث قرار می گرفته و به دیگر آیات توجهی نمی شده است. میرزای نائینی با شیوه ای نو و ابتکاری، قرآن را به صحنه آورد و اصول بنیادی آن را در مباحث فقهی به ویژه فقه حکومتی به کار برد و روزنه جدیدی در پژوهش های قرآنی و فقهی گشود. شهید مطهری در این باره می نویسد:

باید انصاف داد که تفسیر دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام را هیچ کس به خوبی علامه بزرگ و مجتهد سترگ مرحوم میرزا محمد حسین نائینی رحمه الله توأم با استدلال ها و استشهادهای متقن از قرآن و نهج البلاغه در کتاب ذی قیمت تنبیه الامه بیان نکرده است.(1)

نائینی در بررسی ریشه های عقب ماندگی مسلمانان از قافله تمدن، دلیل اصلی این بدبختی را تن دادن مسلمانان به استبداد خوانده و با استناد به چند آیه از قرآن، چهره مستبدان و مستکبران را نشان داده است:

وَ تِلْکَ نِعْمَهٌ تَمُنُّها عَلَیَّ أَنْ عَبَّدْتَ بَنی إِسْرائیلَ. (شعراء: 22)

و منت این نعمت را بر من می نهی و حال آنکه بنی اسرائیل را برده ساخته ای.

فَقالُوا أَنُؤمِنُ لِبَشَرَیْنِ مِثْلِنا وَ قَوْمُهُما لَنا عابِدُونَ. (مؤمنون: 47)