زندگی و اندیشه های میرزامحمدحسین نائینی صفحه 29

ص:37

حکومت استبدادی را به حکومت مشروطه تبدیل کنند.(1)

نائینی با ایمان محکم خود، در عمل نیز ثابت کرد که اگر عالمان دینی برای دفع تهاجم گسترده غرب چاره ای نیندیشند، اساس اسلام و مسلمانی از بین خواهد رفت. ازاین رو، باید تا حد توان، در راه برپایی تمدن اسلامی کوشید.(2)

بایستگی تشکیل حکومت

بایستگی تشکیل حکومت

هرچند بیشتر حکومت ها در طول تاریخ در خطی درست و بهنجار حرکت نکرده اند و بسیاری از حاکمان همراه با جامه حکومت، چکمه ستم و تجاوز پوشیده و خون انسان های بی پناه را به ناحق ریخته اند، ولی نمی توان به بهانه این پی آمدهای ناگوار، اصل حکومت را نفی کرد. حکومت همچون بسیاری از دیگر پدیده های اجتماعی، زاییده نیاز جامعه است. ازاین رو، دانشمندان مذاهب اسلامی در بایستگی تشکیل حکومت هم عقیده اند و میرزای نائینی این مسئله را امری روشن و یقینی می داند.

از دیدگاه نائینی وجود حکمران برای جامعه واجب بود، چنان که نوشته است:

بدان که این معنی نزد جمیع امم، مسلّم [است] و تمام عقلای عالم بر آن متفقند که استقامت نظام عالم و تعیش نوع بشر، متوقف به سلطنت و سیاست است، خواه قائم به شخص واحد باشد یا به هیئت جَمعیه و چه آن تصدی به حق باشد یا به انتصاب، به قهر باشد یا به وراثت یا به انتخاب....(3)

میرزای نائینی پس از این بحث، درباره شیوه حکومت و بنیان گذاری حکومت شایسته بحث می کند. سپس حکومت را به استبدادی و مشروطه تقسیم

1- تنبیه الامه و تنزیه المله، ص 49.
2- تنبیه الامه و تنزیه المله، ص 83.
3- تنبیه الامه و تنزیه المله، ص 6.