- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- چکیده 8
- بخش اول: قبیله، خانواده و زمینه های تربیتی مختار 15
- اشاره 15
- اشاره 17
- فصل اول: قبیله مختار 17
- دو قبیله در کنار هم 18
- ثقیف پس از ظهور اسلام 20
- انگیزه های مقاومت ثقیف در برابر اسلام 21
- فصل دوم: خانواده مختار 24
- اشاره 24
- عروه نخستین شهید از قبیله ثقیف 24
- ابوعُبَید سردار دلاور 25
- ابوعُبَیْد فرمانده عدالت خواه 27
- شهادت ابوعُبید 28
- دَومَه شخصیت برجسته زن مسلمان 29
- دست نوازش علی علیه السلام بر سر مختار 31
- اشاره 31
- فصل سوم: دوران کودکی و زمینه های تربیتی مختار 31
- دنیای تازه ای فرا روی مختار 32
- شرکت در جهاد در سیزده سالگی 32
- نتیجه 33
- اشاره 35
- بخش دوم: اوصاف، ارتباطات و اندیشه های مختار پیش از حادثه عاشورا 35
- اشاره 37
- همّت عالی و اندیشه بلند 37
- فصل اول: خصوصیات فردی و اخلاقی مختار 37
- مختار مرد عبادت و زهد 38
- سخاوت و بزرگواری مختار 41
- مختار مرد کار و زحمت 43
- مختار خدای سخن و بیان 44
- مختار و عدالت اجتماعی 47
- فصل دوم: مواضع سیاسی و اجتماعی مختار 47
- اشاره 47
- سیاست مختار در برابر موالیان 48
- مختار و مدارا با دشمنان 49
- مختار در مقام داوری 49
- نتیجه 51
- موضع مختار در قبال سیاست امویان 52
- اشاره 52
- فصل سوم: عقاید مختار 52
- دلایل مخالفت مختار با معاویه 53
- مختار شیعه مخلص و انقلابی 56
- تعلیم معارف از اهل بیت 57
- مختار در غدیر خم 58
- مختار و امام حسن علیه السلام 59
- نگرانی مختار از امام حسن علیه السلام 61
- نگرش مختار به صلح امام حسن علیه السلام 66
- عقاید خاندان مختار 68
- بخش سوم: مختار و حادثه عاشورا 71
- اشاره 71
- مختار و مخالفت او با جانشینی یزید 72
- اشاره 72
- فصل اول: مختار قبل از حادثه عاشورا 72
- مختار مهماندار مسلم 75
- علت حضور مسلم در خانه مختار 77
- مختار و تلاش برای یاری حسین علیه السلام 79
- عبیداللّه بن زیاد به جای نعمان بن بشیر 81
- مسلم در خانه هانی 83
- خبر غیر منتظره 84
- رهایی مختار از کام مرگ 87
- مختار در زندان ابن زیاد 90
- خشم مختار پس از شهادت امام حسین علیه السلام 91
- مژده میثم از آینده مختار 93
- رهایی مختار از زندان 94
- فصل دوم: مختار پس از حادثه عاشورا 97
- اشاره 97
- حرکت مختار به سوی حجاز 97
- علت حرکت به سوی حجاز 98
- فصل سوم: ابن زبیر؛ اندیشه ها و روش ها 100
- ابن زبیر از زبان امام علی علیه السلام 100
- اشاره 100
- ابن زبیر و شهادت امام حسین علیه السلام 101
- ابن زبیر، عوام فریبی و فرصت طلبی 104
- اشاره 106
- فصل چهارم: مختار و ابن زبیر 106
- شرایط مختار و ترس ابن زبیر از آن ها 108
- مختار و رهبری ابن زبیر 110
- اهداف ابن زبیر از کنار آمدن با مختار 112
- به خون نشستن قیام مردم مدینه 114
- جنایات هولناک سپاه شام در مدینه 116
- حمله به مکه و وحشت ابن زبیر 117
- دفاع از مکه و دلداری به ابن زبیر 119
- مرگ یزید و شانس ابن زبیر 121
- عهد شکنی ابن زبیر و تصمیم مختار 122
- اشاره 125
- بخش چهارم: قیام مختار 125
- فصل اول: زمینه سازی برای قیام 127
- در اندیشه بازگشت به عراق 127
- اشاره 127
- مختار و محمّد حنفیّه 128
- چرا مختار نزد محمد حنفیه رفت؟ 130
- نهضت مختار و رهبری امام سجاد علیه السلام 130
- حرکت به سوی عراق 132
- تجدید میثاق بر سر مزار یار 133
- بازگشت به کوفه 134
- اشاره 137
- فصل دوم: زمینه های قیام مختار 137
- درماندگی ابن زیاد در برابر آتش خشم مردم 138
- مختار و سلیمان بن صُرد خزاعی 141
- عوامل موفقیت مختار در قبال توّابین 143
- اشاره 147
- فصل سوم: ابن زبیر و تلاش برای مهار قیام مختار 147
- حاکمان ابن زبیر در کوفه 147
- مختار در زندان ابن زبیر 148
- فصل چهارم: مختار پس از آزادی 152
- بزرگان کوفه، امام سجّاد و قیام مختار 152
- اشاره 152
- ابن مطیع حاکم جدید ابن زبیر 155
- سیاست ابن مطیع در قبال مختار 156
- دعوت از سردار دلاور ابراهیم بن اشتر 159
- فصل پنجم: زبانه کشیدن شراره های خشم انقلاب 159
- اشاره 159
- بیعت ابراهیم گامی به سوی پیروزی 162
- کوفه در التهاب قیام بزرگ 166
- مژده نخستین پیروزی 167
- صدور فرمان قیام 171
- طلیعه خورشید پیروزی در شب باشکوه 172
- تحرکات دشمن در قبال نیروهای انقلاب 175
- مقایسه دو سپاه 177
- یورش ظفرمندانه به قلب دشمن 178
- به سوی فتح آخرین سنگر 180
- فرار با لباس زنانه 184
- تبیین هدف در نخستین خطبه پس از پیروزی 186
- نکات خطبه 189
- بیعت رستگاری و پیمان آگاهانه 190
- بخش پنجم: حکومت، سیاست و مقابله با تجاوز و توطئه 193
- اشاره 193
- تشکیلات دولتی و سیاست حکومتی 195
- فصل اول: سیاست اداری و حکومتی مختار 195
- اشاره 195
- اشاره 195
- الف) در مرکز انقلاب (کوفه) 196
- ب) در سایر ولایات 197
- روش اداری و حکومتی مختار 200
- تشکیل سپاه منظم برای دفاع از مردم 205
- اشاره 207
- پیشروی اموی ها به سوی موصل 207
- فصل دوم: مقابله با دشمنان خارجی و نفاق داخلی 207
- گسیل سپاه به سوی موصل 209
- شکست دوباره اموی ها 211
- نخستین نبرد پیروزمندانه 211
- واقعه تلخ 212
- شورش اشراف و جنایتکاران کربلا 215
- اشاره 215
- فصل سوم: مقابله با توطئه داخلی 215
- ریشه ها و عناصر این شورش 218
- امویان نقابدار در کوفه 219
- آغاز شورش کوفه 223
- محاصره مختار 227
- سرکوبی شورش 229
- آمار کشته شدن و اسرای شورشیان 231
- پس از سرکوبی شورش 231
- بخش ششم:رایت انتقام 235
- اشاره 235
- اشاره 237
- فصل اول: درخشش شمشیر انتقام آل علی علیه السلام 237
- در جستجوی جنایتکاران کربلا 238
- اشاره 238
- تعقیب و دست گیری سه تن از جانیان 238
- مجازات نافع بن مالک 240
- خولی، مسلمان یا کافر؟ 240
- با تو جنگیده ام، اما در کربلا نبودم (معرفی سه نفر از قاتلین امام حسین علیه السلام) 242
- سرنوشت مُرَّه بن منقذ 244
- از تقدیر خدا نمی توان گریخت (عاقبت حکیم بن طفیل) 246
- آنانی که بر اجساد شهدا اسب تاختند 246
- عمربن سعد و امان مختار 248
- واقعا مختار به عمر سعد امان داد؟ 250
- در اندیشه مجازات عمر سعد 256
- تصمیم به فرار 260
- سر عمر سعد نزد مختار 262
- خدایا، پاداش نیکو به مختار عنایت کن! 266
- آخرین تقدیر خدا 267
- شمر در چنگال عدالت 268
- مجازات سنان 275
- حرمله؛ تلخی آهن و سوزش آتش 276
- سجده طولانی و روزه شکر 279
- سرنوشت تلخ عمروبن حجّاج 280
- انهدام خانه های فراریان جانی 282
- اشاره 283
- فصل دوم: مصاف دوباره با سپاه شام 283
- آمادگی نیروها برای سرکوبی عبیداللّه زیاد 283
- حرکت به سوی موصل 284
- عهد شکنی عبیداللّه بن حرّ 286
- برخورد با نیروهای شام 288
- پیش آمد جالب 288
- شب باشکوه و خاطره انگیز 291
- سخنان آتشین ابراهیم 292
- آغاز نبرد 294
- مقابله تن به تن 297
- «احوص» در برابر «ابن ضبعان» 297
- اشاره 297
- حصین بن نُمیر و جنایات او 300
- کشته شدن حصین بن نمیر 300
- فرمان حمله عمومی و اوج درگیری 302
- شریک بن جدیر کیست؟ 302
- هلاکت ابن زیاد به دست ابراهیم 305
- شام غریبان یا جشن پیروزی 306
- مژده فتح بزرگ به مختار 307
- ابراهیم پس از تسلط بر موصل 308
- بزرگواری ابراهیم 309
- سر ابن زیاد نزد مختار 310
- مار بر سر ابن زیاد 311
- بهترین هدیه برای امام سجّاد علیه السلام 311
- موقعیت مختار پس از این پیروزی 314
- اشاره 316
- بخش هفتم:آخرین نبرد 316
- تصادم قدرت در عراق 317
- فصل اول: مختار و ابن زبیر 317
- اشاره 317
- نرمش مختار در قبال ابن زبیر 318
- چرا نرمش؟ 319
- واکنش ابن زبیر در برابر نامه مختار 321
- در فکر تصرف مدینه 324
- حیله عباس بن سهل و ناکامی نقشه مختار 329
- واکنش مختار پس از کشته شدن شرحبیل 332
- ابن زبیر و مبارزه در حجاز 335
- اشاره 335
- فصل دوم: ابن زبیر و مبارزه با مختار 335
- محمد حنفیه در زندان ابن زبیر 337
- حرمت کعبه و تدبیر مختار برای نجات محمّد حنفیّه 340
- عملیات نجات و ترس ابن زبیر 342
- گسیل نیروهای عملیات نجات به مکه 342
- مبارزه ابن زبیر در عراق 347
- مصعب در بصره 348
- اشاره 349
- مصعب و فراریان کوفه 349
- 1. شَبَث بن رِبعی 350
- 2. محمّد بن اشعث 350
- مصعب و اصرار بر آمدن مهلّب 351
- محمّدبن اشعث در پی آوردن مهلّب به بصره 352
- قدرت نمایی مهلّب در بصره 353
- نقش فراریان قبل از جنگ 354
- مصعب در تدارک حمله به کوفه 356
- آمادگی مختار برای مقابله با مصعب 358
- توطئه مصعب برای فریب ابن شمیط 360
- مقابله دو سپاه 362
- شهادت فرمانده کل نیروهای مختار 364
- چه سعادتی است مرگ شرافت مندانه! 366
- پیشروی مصعب به سوی کوفه 367
- رودررویی دو لشکر و تدبیر مختار 368
- شروع نبرد به فرماندهی مختار 369
- اوج درگیری 371
- محمّد اشعث باید کشته شود 373
- بازگشت مختار به کوفه 375
- پیشروی مصعب در داخل شهر 376
- درگیری در داخل شهر 378
- اگر دین ندارید آزاده باشید! 381
- آخرین نبرد 383
- فصل سوم: پس از شهادت مختار 386
- اشاره 386
- سخت گیری بر همسران مختار 387
- دلاوری مادر مختار 390
- عوامل شکست قیام مختار 390
- مختار عدالت جوی آزادی خواه 393
- اشاره 396
- بخش هشتم: پاسخ به شبهات 396
- اشاره 397
- فصل اول: پاسخ به شبهات 397
- آیا مختار شیعه بود؟ 402
- محمّد حنفیه و مذهب کیسانیه 405
- امام سجاد علیه السلام و حکومت مختار 408
- اشاره 411
- فصل دوم: مختار از دیدگاه اخبار 411
- اخباری که مختار در آن مدح شده 411
- آنچه از این روایات به دست می آید 415
- اخباری که مختار در آن ها ذم شده است 416
- بررسی این دو روایت 417
- مختار و ادعای نبوت! 421
- فصل سوم: آیا مختار قدرت طلب بود؟ 424
- منظور از قدرت طلبی 424
- اشاره 424
- دو نکته مهم 427
- اشاره 427
- 1. دشمنان اهل بیت و حکام اموی 428
- 2. عناصر نژاد گرای عرب 429
- مختار و قدرت طلبی 430
- بررسی این روایت 431
- چرا ابراهیم بن اشتر در نبرد با مصعب خواسته نشد؟ 433
- دلایل انتخاب احمر بن شمیط به فرماندهی 435
- آیا ابراهیم از محاصره مختار آگاهی داشت؟ 436
- اشاره 440
- فصل چهارم: مختار و خشونت 440
- ممنوعیت خشونت در اسلام 441
- مثله کردن و فتاوای علما 443
- اشاره 444
- فرض اول: عمل مختار مورد تأیید امام سجاد علیه السلام بود 444
- اشاره 444
- 1. روایت منهال 444
- فصل پنجم: امام سجاد علیه السلام و اعمال مختار 444
- اشاره 444
- بررسی این روایت از نظر دلالت 445
- اشاره 447
- 2. سکوت ائمه علیهم السلام در برابر اعمال مختار 447
- نکات مورد توجه این روایت 449
- مؤیدات دو دلیل فوق 450
- فلسفه تأیید امام 454
- اشاره 454
- 1. تشفی قلب های مؤمنان و اهل بیت 456
- 2. جلوگیری از تکرار فاجعه کربلا 456
- فرض دوم: امام راضی به خشونت نبود 460
- چرا مختار با امام سجاد علیه السلام مشورت نکرد؟ 461
- چرا ائمه علیهم السلام عمل مختار را تأیید کرده اند؟ 467
- نتیجه 468
- اشاره 469
- بخش نهم: با برنامه سازان 469
- با برنامه سازان 470
- فرمانروایی رسانه ها 470
- اشاره 470
- رسانه ها و الگوهای زندگی 472
- نقش و مسئولیت فیلم سازان 474
- مختار و مسئولیت فیلم سازان 475
- اشاره 478
- توصیه ها 478
- 1. شخصیت اصلی داستان 478
- 2. شخصیت های ویژه 479
- الف) در جبهه موافق مختار 481
- اشاره 481
- 3. نقش آفرینان اصلی 481
- اشاره 481
- ابراهیم اشتر 481
- یزیدبن انس 482
- ابوعمره (کیسان) 482
- عبداللّه بن کامل 482
- عبیداللّه بن زیاد 483
- احمربن شمیط 483
- اشاره 483
- مصعب بن زبیر 483
- ب) نقش آفرینان اصلی در جبهه مخالف 483
- مهلّب 484
- حصین بن نمیر 484
- محمّدبن اشعث 485
- عبدالرحمان بن مخنف 485
- شَبَثْ ربعی 485
- اشاره 486
- الف) در جبهه موافق مختار 486
- در جنگ اول با ابن زیاد 486
- اشاره 486
- 4. نقش آفرینان مقطعی 486
- در جنگ دوم با عبیداللّه زیاد 486
- در جنگ با ابن مطیع 486
- ب) نقش آفرینان مقطعی در جبهه مخالف 487
- 5. ماجراهای مهم 487
- در عملیات ناموفق تصرف مدینه 487
- در جنگ با مصعب 487
- اشاره 487
- در عملیات آزادی محمّد حنفیه 487
- مختار قبل از حادثه عاشورا 488
- دوران نوجوانی 488
- دوران کودکی 488
- مختار پس از حادثه عاشورا 489
- بازگشت به کوفه 489
- مختار پس از آزادی 490
- پس از نخستین شکست سپاه شام 491
- پس از تسلط بر کوفه 491
- در انتقام گرفتن از قاتلین سیّدالشهدا 492
- باز هم به مصاف سپاه شام 492
- مختار و ابن زبیر 493
- پرسش هایی برای گفت وگو با مردم 494
- آخرین نبرد 494
- پرسش های کارشناسی 495
- کتاب نامه 499
- منابع عربی 499
- اشاره 499
- منابع فارسی 505
ص:112
به خدا او بیش تر از آنچه به او نیاز دارم نیازمند من است.
عباس سرانجام مختار را راضی کرد تا شب هر دو به ملاقات ابن زبیر بروند. این بار ابن زبیر بیش از پیش از مختار پذیرایی نمود و او را گرامی داشت.
پس از احوال پرسی لحظاتی سکوت میان آن دو حکم فرما شد. گویا هر یک منتظر بودند تا دیگری آغازگر سخن باشد. سرانجام مختار لب به سخن گشود و پس از حمد و ثنای خدا خطاب به ابن زبیر گفت: نه پرگویی سزاوار است و نه کوتاهی در بیانِ آنچه لازم است گفته شود. من آمده ام تا با تو بیعت کنم، به این شرط که کارها را بدون مشورت من به پیش نبری و من جزو نخستین کسانی باشم که در نزد تو هستند و زمانی که به پیروزی رسیدی مهم ترین کارت را به من واگذاری. پذیرفتن این شرایط از سوی ابن زبیر معنایش این بود که او به هیچ کاری بدون موافقت مختار دست نزند و بدون رضایت او هیچ تصمیمی نگیرد. ابن زبیر که جز به عقیده و منافع خود به هیچ چیزی اهمیت نمی داد این پیشنهادها و شرایط همانند زنجیری بود که او را از تک تازی و لجام گسیختگی باز می داشت و مهاری بود که جلو خواسته های او را می گرفت.
مختار و رهبری ابن زبیر
مختار و رهبری ابن زبیر
آقای دکتر علی کربوتلی حسنی در کتاب مختار ثقفی علت آمدن مختار به نزد ابن زبیر را چنین تحلیل می کند:
«او [مختار] از ابن زبیر خواست برای خودش بیعت بگیرد [زیرا مختار] چنین استنباط نموده بود که وی یگانه کسی است [؟!] که می تواند جنبش شورشی را به ضد دولت اموی رهبری نماید.»(1)
1- مختار ثقفی، ص 74 .