- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- چکیده 8
- بخش اول: قبیله، خانواده و زمینه های تربیتی مختار 15
- اشاره 15
- فصل اول: قبیله مختار 17
- اشاره 17
- دو قبیله در کنار هم 18
- ثقیف پس از ظهور اسلام 20
- انگیزه های مقاومت ثقیف در برابر اسلام 21
- عروه نخستین شهید از قبیله ثقیف 24
- اشاره 24
- فصل دوم: خانواده مختار 24
- ابوعُبَید سردار دلاور 25
- ابوعُبَیْد فرمانده عدالت خواه 27
- شهادت ابوعُبید 28
- دَومَه شخصیت برجسته زن مسلمان 29
- فصل سوم: دوران کودکی و زمینه های تربیتی مختار 31
- دست نوازش علی علیه السلام بر سر مختار 31
- اشاره 31
- دنیای تازه ای فرا روی مختار 32
- شرکت در جهاد در سیزده سالگی 32
- نتیجه 33
- بخش دوم: اوصاف، ارتباطات و اندیشه های مختار پیش از حادثه عاشورا 35
- اشاره 35
- همّت عالی و اندیشه بلند 37
- فصل اول: خصوصیات فردی و اخلاقی مختار 37
- اشاره 37
- مختار مرد عبادت و زهد 38
- سخاوت و بزرگواری مختار 41
- مختار مرد کار و زحمت 43
- مختار خدای سخن و بیان 44
- مختار و عدالت اجتماعی 47
- اشاره 47
- فصل دوم: مواضع سیاسی و اجتماعی مختار 47
- سیاست مختار در برابر موالیان 48
- مختار در مقام داوری 49
- مختار و مدارا با دشمنان 49
- نتیجه 51
- موضع مختار در قبال سیاست امویان 52
- اشاره 52
- فصل سوم: عقاید مختار 52
- دلایل مخالفت مختار با معاویه 53
- مختار شیعه مخلص و انقلابی 56
- تعلیم معارف از اهل بیت 57
- مختار در غدیر خم 58
- مختار و امام حسن علیه السلام 59
- نگرانی مختار از امام حسن علیه السلام 61
- نگرش مختار به صلح امام حسن علیه السلام 66
- عقاید خاندان مختار 68
- بخش سوم: مختار و حادثه عاشورا 71
- اشاره 71
- مختار و مخالفت او با جانشینی یزید 72
- اشاره 72
- فصل اول: مختار قبل از حادثه عاشورا 72
- مختار مهماندار مسلم 75
- علت حضور مسلم در خانه مختار 77
- مختار و تلاش برای یاری حسین علیه السلام 79
- عبیداللّه بن زیاد به جای نعمان بن بشیر 81
- مسلم در خانه هانی 83
- خبر غیر منتظره 84
- رهایی مختار از کام مرگ 87
- مختار در زندان ابن زیاد 90
- خشم مختار پس از شهادت امام حسین علیه السلام 91
- مژده میثم از آینده مختار 93
- رهایی مختار از زندان 94
- حرکت مختار به سوی حجاز 97
- فصل دوم: مختار پس از حادثه عاشورا 97
- اشاره 97
- علت حرکت به سوی حجاز 98
- فصل سوم: ابن زبیر؛ اندیشه ها و روش ها 100
- ابن زبیر از زبان امام علی علیه السلام 100
- اشاره 100
- ابن زبیر و شهادت امام حسین علیه السلام 101
- ابن زبیر، عوام فریبی و فرصت طلبی 104
- فصل چهارم: مختار و ابن زبیر 106
- اشاره 106
- شرایط مختار و ترس ابن زبیر از آن ها 108
- مختار و رهبری ابن زبیر 110
- اهداف ابن زبیر از کنار آمدن با مختار 112
- به خون نشستن قیام مردم مدینه 114
- جنایات هولناک سپاه شام در مدینه 116
- حمله به مکه و وحشت ابن زبیر 117
- دفاع از مکه و دلداری به ابن زبیر 119
- مرگ یزید و شانس ابن زبیر 121
- عهد شکنی ابن زبیر و تصمیم مختار 122
- بخش چهارم: قیام مختار 125
- اشاره 125
- فصل اول: زمینه سازی برای قیام 127
- در اندیشه بازگشت به عراق 127
- اشاره 127
- مختار و محمّد حنفیّه 128
- چرا مختار نزد محمد حنفیه رفت؟ 130
- نهضت مختار و رهبری امام سجاد علیه السلام 130
- حرکت به سوی عراق 132
- تجدید میثاق بر سر مزار یار 133
- بازگشت به کوفه 134
- فصل دوم: زمینه های قیام مختار 137
- اشاره 137
- درماندگی ابن زیاد در برابر آتش خشم مردم 138
- مختار و سلیمان بن صُرد خزاعی 141
- عوامل موفقیت مختار در قبال توّابین 143
- اشاره 147
- فصل سوم: ابن زبیر و تلاش برای مهار قیام مختار 147
- حاکمان ابن زبیر در کوفه 147
- مختار در زندان ابن زبیر 148
- بزرگان کوفه، امام سجّاد و قیام مختار 152
- فصل چهارم: مختار پس از آزادی 152
- اشاره 152
- ابن مطیع حاکم جدید ابن زبیر 155
- سیاست ابن مطیع در قبال مختار 156
- دعوت از سردار دلاور ابراهیم بن اشتر 159
- فصل پنجم: زبانه کشیدن شراره های خشم انقلاب 159
- اشاره 159
- بیعت ابراهیم گامی به سوی پیروزی 162
- کوفه در التهاب قیام بزرگ 166
- مژده نخستین پیروزی 167
- صدور فرمان قیام 171
- طلیعه خورشید پیروزی در شب باشکوه 172
- تحرکات دشمن در قبال نیروهای انقلاب 175
- مقایسه دو سپاه 177
- یورش ظفرمندانه به قلب دشمن 178
- به سوی فتح آخرین سنگر 180
- فرار با لباس زنانه 184
- تبیین هدف در نخستین خطبه پس از پیروزی 186
- نکات خطبه 189
- بیعت رستگاری و پیمان آگاهانه 190
- بخش پنجم: حکومت، سیاست و مقابله با تجاوز و توطئه 193
- اشاره 193
- اشاره 195
- اشاره 195
- فصل اول: سیاست اداری و حکومتی مختار 195
- تشکیلات دولتی و سیاست حکومتی 195
- الف) در مرکز انقلاب (کوفه) 196
- ب) در سایر ولایات 197
- روش اداری و حکومتی مختار 200
- تشکیل سپاه منظم برای دفاع از مردم 205
- اشاره 207
- فصل دوم: مقابله با دشمنان خارجی و نفاق داخلی 207
- پیشروی اموی ها به سوی موصل 207
- گسیل سپاه به سوی موصل 209
- شکست دوباره اموی ها 211
- نخستین نبرد پیروزمندانه 211
- واقعه تلخ 212
- شورش اشراف و جنایتکاران کربلا 215
- فصل سوم: مقابله با توطئه داخلی 215
- اشاره 215
- ریشه ها و عناصر این شورش 218
- امویان نقابدار در کوفه 219
- آغاز شورش کوفه 223
- محاصره مختار 227
- سرکوبی شورش 229
- آمار کشته شدن و اسرای شورشیان 231
- پس از سرکوبی شورش 231
- اشاره 235
- بخش ششم:رایت انتقام 235
- اشاره 237
- فصل اول: درخشش شمشیر انتقام آل علی علیه السلام 237
- تعقیب و دست گیری سه تن از جانیان 238
- اشاره 238
- در جستجوی جنایتکاران کربلا 238
- مجازات نافع بن مالک 240
- خولی، مسلمان یا کافر؟ 240
- با تو جنگیده ام، اما در کربلا نبودم (معرفی سه نفر از قاتلین امام حسین علیه السلام) 242
- سرنوشت مُرَّه بن منقذ 244
- آنانی که بر اجساد شهدا اسب تاختند 246
- از تقدیر خدا نمی توان گریخت (عاقبت حکیم بن طفیل) 246
- عمربن سعد و امان مختار 248
- واقعا مختار به عمر سعد امان داد؟ 250
- در اندیشه مجازات عمر سعد 256
- تصمیم به فرار 260
- سر عمر سعد نزد مختار 262
- خدایا، پاداش نیکو به مختار عنایت کن! 266
- آخرین تقدیر خدا 267
- شمر در چنگال عدالت 268
- مجازات سنان 275
- حرمله؛ تلخی آهن و سوزش آتش 276
- سجده طولانی و روزه شکر 279
- سرنوشت تلخ عمروبن حجّاج 280
- انهدام خانه های فراریان جانی 282
- فصل دوم: مصاف دوباره با سپاه شام 283
- آمادگی نیروها برای سرکوبی عبیداللّه زیاد 283
- اشاره 283
- حرکت به سوی موصل 284
- عهد شکنی عبیداللّه بن حرّ 286
- پیش آمد جالب 288
- برخورد با نیروهای شام 288
- شب باشکوه و خاطره انگیز 291
- سخنان آتشین ابراهیم 292
- آغاز نبرد 294
- اشاره 297
- «احوص» در برابر «ابن ضبعان» 297
- مقابله تن به تن 297
- کشته شدن حصین بن نمیر 300
- حصین بن نُمیر و جنایات او 300
- فرمان حمله عمومی و اوج درگیری 302
- شریک بن جدیر کیست؟ 302
- هلاکت ابن زیاد به دست ابراهیم 305
- شام غریبان یا جشن پیروزی 306
- مژده فتح بزرگ به مختار 307
- ابراهیم پس از تسلط بر موصل 308
- بزرگواری ابراهیم 309
- سر ابن زیاد نزد مختار 310
- بهترین هدیه برای امام سجّاد علیه السلام 311
- مار بر سر ابن زیاد 311
- موقعیت مختار پس از این پیروزی 314
- اشاره 316
- بخش هفتم:آخرین نبرد 316
- تصادم قدرت در عراق 317
- فصل اول: مختار و ابن زبیر 317
- اشاره 317
- نرمش مختار در قبال ابن زبیر 318
- چرا نرمش؟ 319
- واکنش ابن زبیر در برابر نامه مختار 321
- در فکر تصرف مدینه 324
- حیله عباس بن سهل و ناکامی نقشه مختار 329
- واکنش مختار پس از کشته شدن شرحبیل 332
- اشاره 335
- ابن زبیر و مبارزه در حجاز 335
- فصل دوم: ابن زبیر و مبارزه با مختار 335
- محمد حنفیه در زندان ابن زبیر 337
- حرمت کعبه و تدبیر مختار برای نجات محمّد حنفیّه 340
- گسیل نیروهای عملیات نجات به مکه 342
- عملیات نجات و ترس ابن زبیر 342
- مبارزه ابن زبیر در عراق 347
- مصعب در بصره 348
- اشاره 349
- مصعب و فراریان کوفه 349
- 2. محمّد بن اشعث 350
- 1. شَبَث بن رِبعی 350
- مصعب و اصرار بر آمدن مهلّب 351
- محمّدبن اشعث در پی آوردن مهلّب به بصره 352
- قدرت نمایی مهلّب در بصره 353
- نقش فراریان قبل از جنگ 354
- مصعب در تدارک حمله به کوفه 356
- آمادگی مختار برای مقابله با مصعب 358
- توطئه مصعب برای فریب ابن شمیط 360
- مقابله دو سپاه 362
- شهادت فرمانده کل نیروهای مختار 364
- چه سعادتی است مرگ شرافت مندانه! 366
- پیشروی مصعب به سوی کوفه 367
- رودررویی دو لشکر و تدبیر مختار 368
- شروع نبرد به فرماندهی مختار 369
- اوج درگیری 371
- محمّد اشعث باید کشته شود 373
- بازگشت مختار به کوفه 375
- پیشروی مصعب در داخل شهر 376
- درگیری در داخل شهر 378
- اگر دین ندارید آزاده باشید! 381
- آخرین نبرد 383
- فصل سوم: پس از شهادت مختار 386
- اشاره 386
- سخت گیری بر همسران مختار 387
- دلاوری مادر مختار 390
- عوامل شکست قیام مختار 390
- مختار عدالت جوی آزادی خواه 393
- بخش هشتم: پاسخ به شبهات 396
- اشاره 396
- اشاره 397
- فصل اول: پاسخ به شبهات 397
- آیا مختار شیعه بود؟ 402
- محمّد حنفیه و مذهب کیسانیه 405
- امام سجاد علیه السلام و حکومت مختار 408
- اخباری که مختار در آن مدح شده 411
- فصل دوم: مختار از دیدگاه اخبار 411
- اشاره 411
- آنچه از این روایات به دست می آید 415
- اخباری که مختار در آن ها ذم شده است 416
- بررسی این دو روایت 417
- مختار و ادعای نبوت! 421
- منظور از قدرت طلبی 424
- اشاره 424
- فصل سوم: آیا مختار قدرت طلب بود؟ 424
- اشاره 427
- دو نکته مهم 427
- 1. دشمنان اهل بیت و حکام اموی 428
- 2. عناصر نژاد گرای عرب 429
- مختار و قدرت طلبی 430
- بررسی این روایت 431
- چرا ابراهیم بن اشتر در نبرد با مصعب خواسته نشد؟ 433
- دلایل انتخاب احمر بن شمیط به فرماندهی 435
- آیا ابراهیم از محاصره مختار آگاهی داشت؟ 436
- اشاره 440
- فصل چهارم: مختار و خشونت 440
- ممنوعیت خشونت در اسلام 441
- مثله کردن و فتاوای علما 443
- فرض اول: عمل مختار مورد تأیید امام سجاد علیه السلام بود 444
- اشاره 444
- اشاره 444
- فصل پنجم: امام سجاد علیه السلام و اعمال مختار 444
- 1. روایت منهال 444
- اشاره 444
- بررسی این روایت از نظر دلالت 445
- 2. سکوت ائمه علیهم السلام در برابر اعمال مختار 447
- اشاره 447
- نکات مورد توجه این روایت 449
- مؤیدات دو دلیل فوق 450
- اشاره 454
- فلسفه تأیید امام 454
- 1. تشفی قلب های مؤمنان و اهل بیت 456
- 2. جلوگیری از تکرار فاجعه کربلا 456
- فرض دوم: امام راضی به خشونت نبود 460
- چرا مختار با امام سجاد علیه السلام مشورت نکرد؟ 461
- چرا ائمه علیهم السلام عمل مختار را تأیید کرده اند؟ 467
- نتیجه 468
- بخش نهم: با برنامه سازان 469
- اشاره 469
- با برنامه سازان 470
- اشاره 470
- فرمانروایی رسانه ها 470
- رسانه ها و الگوهای زندگی 472
- نقش و مسئولیت فیلم سازان 474
- مختار و مسئولیت فیلم سازان 475
- 1. شخصیت اصلی داستان 478
- توصیه ها 478
- اشاره 478
- 2. شخصیت های ویژه 479
- اشاره 481
- ابراهیم اشتر 481
- 3. نقش آفرینان اصلی 481
- اشاره 481
- الف) در جبهه موافق مختار 481
- عبداللّه بن کامل 482
- یزیدبن انس 482
- ابوعمره (کیسان) 482
- ب) نقش آفرینان اصلی در جبهه مخالف 483
- عبیداللّه بن زیاد 483
- اشاره 483
- احمربن شمیط 483
- مصعب بن زبیر 483
- حصین بن نمیر 484
- مهلّب 484
- شَبَثْ ربعی 485
- محمّدبن اشعث 485
- عبدالرحمان بن مخنف 485
- الف) در جبهه موافق مختار 486
- در جنگ اول با ابن زیاد 486
- اشاره 486
- در جنگ با ابن مطیع 486
- در جنگ دوم با عبیداللّه زیاد 486
- اشاره 486
- 4. نقش آفرینان مقطعی 486
- 5. ماجراهای مهم 487
- در عملیات آزادی محمّد حنفیه 487
- ب) نقش آفرینان مقطعی در جبهه مخالف 487
- در جنگ با مصعب 487
- اشاره 487
- در عملیات ناموفق تصرف مدینه 487
- مختار قبل از حادثه عاشورا 488
- دوران کودکی 488
- دوران نوجوانی 488
- بازگشت به کوفه 489
- مختار پس از حادثه عاشورا 489
- مختار پس از آزادی 490
- پس از تسلط بر کوفه 491
- پس از نخستین شکست سپاه شام 491
- در انتقام گرفتن از قاتلین سیّدالشهدا 492
- باز هم به مصاف سپاه شام 492
- مختار و ابن زبیر 493
- پرسش هایی برای گفت وگو با مردم 494
- آخرین نبرد 494
- پرسش های کارشناسی 495
- منابع عربی 499
- اشاره 499
- کتاب نامه 499
- منابع فارسی 505
ص:131
مختار و موقعیت امام سجاد علیه السلام و اوضاع آن زمان نداشتند، به وجود آورد و حتی عده ای پنداشتند محمد حنفیه درصدد زمینه سازی برای خلافت و امامت خود بوده است و مختار با توجه به آن موضوع از فرصت استفاده کرده. لذا ابتدا لازم است هرچند بسیار خلاصه بدانیم که محمد حنفیّه که بود و چه نقشی در ماجرای قیام مختار به عهده داشت؟
محمد بن علی معروف به محمد حنفیّه، برادر امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام است. مادر وی از قبیله بنی حنیفه بود. محمد به امام حسین علیه السلام بسیار علاقه داشت و هنگامی که آن حضرت از مدینه به سوی مکه حرکت کرد از محمد خواست تا در مدینه بماند و مسایل و رویدادهای آن جا را به اطلاع آن حضرت برساند و سپس در حالی که سخت می گریست به طوری که از گریه او امام حسین علیه السلام نیز گریست، با آن حضرت خداحافظی کرد.(1)
طبق نقل مورخان هنگامی که امام حسین علیه السلام از مکه به سوی عراق حرکت می کرد محمد حنفیه نیز به مکه آمده بود. آن حضرت وصیت نامه خود را که در پایان آن را با انگشتر خود مهر فرموده بود به محمد حنفیّه داد. در آخرِ این وصیت نامه خطاب به محمد حنفیّه آمده است: «برادرم، این است وصیت من به تو، پیروزی از طرف خداست، بر او توکل می کنم و به سوی او باز می گردم.»(2)
به این که چرا محمد حنفیّه همراه امام به کربلا نرفت مورخان چندان
1- زندگانی اباعبداللّه الحسین علیه السلام ترجمه لهوف، برگردان: سیدمحمد صحفی، ص 37، به نقل از بحارالانوار، ج 44، ص329؛ معهد تحقیقات باقرالعلوم، موسوعه کلمات الامام، ص 289 .
2- سوگنامه آل محمد صلی الله علیه و آله ، ص 199 .