- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- چکیده 8
- بخش اول: قبیله، خانواده و زمینه های تربیتی مختار 15
- اشاره 15
- اشاره 17
- فصل اول: قبیله مختار 17
- دو قبیله در کنار هم 18
- ثقیف پس از ظهور اسلام 20
- انگیزه های مقاومت ثقیف در برابر اسلام 21
- اشاره 24
- فصل دوم: خانواده مختار 24
- عروه نخستین شهید از قبیله ثقیف 24
- ابوعُبَید سردار دلاور 25
- ابوعُبَیْد فرمانده عدالت خواه 27
- شهادت ابوعُبید 28
- دَومَه شخصیت برجسته زن مسلمان 29
- فصل سوم: دوران کودکی و زمینه های تربیتی مختار 31
- اشاره 31
- دست نوازش علی علیه السلام بر سر مختار 31
- دنیای تازه ای فرا روی مختار 32
- شرکت در جهاد در سیزده سالگی 32
- نتیجه 33
- اشاره 35
- بخش دوم: اوصاف، ارتباطات و اندیشه های مختار پیش از حادثه عاشورا 35
- همّت عالی و اندیشه بلند 37
- اشاره 37
- فصل اول: خصوصیات فردی و اخلاقی مختار 37
- مختار مرد عبادت و زهد 38
- سخاوت و بزرگواری مختار 41
- مختار مرد کار و زحمت 43
- مختار خدای سخن و بیان 44
- فصل دوم: مواضع سیاسی و اجتماعی مختار 47
- مختار و عدالت اجتماعی 47
- اشاره 47
- سیاست مختار در برابر موالیان 48
- مختار و مدارا با دشمنان 49
- مختار در مقام داوری 49
- نتیجه 51
- اشاره 52
- موضع مختار در قبال سیاست امویان 52
- فصل سوم: عقاید مختار 52
- دلایل مخالفت مختار با معاویه 53
- مختار شیعه مخلص و انقلابی 56
- تعلیم معارف از اهل بیت 57
- مختار در غدیر خم 58
- مختار و امام حسن علیه السلام 59
- نگرانی مختار از امام حسن علیه السلام 61
- نگرش مختار به صلح امام حسن علیه السلام 66
- عقاید خاندان مختار 68
- اشاره 71
- بخش سوم: مختار و حادثه عاشورا 71
- فصل اول: مختار قبل از حادثه عاشورا 72
- اشاره 72
- مختار و مخالفت او با جانشینی یزید 72
- مختار مهماندار مسلم 75
- علت حضور مسلم در خانه مختار 77
- مختار و تلاش برای یاری حسین علیه السلام 79
- عبیداللّه بن زیاد به جای نعمان بن بشیر 81
- مسلم در خانه هانی 83
- خبر غیر منتظره 84
- رهایی مختار از کام مرگ 87
- مختار در زندان ابن زیاد 90
- خشم مختار پس از شهادت امام حسین علیه السلام 91
- مژده میثم از آینده مختار 93
- رهایی مختار از زندان 94
- اشاره 97
- حرکت مختار به سوی حجاز 97
- فصل دوم: مختار پس از حادثه عاشورا 97
- علت حرکت به سوی حجاز 98
- اشاره 100
- ابن زبیر از زبان امام علی علیه السلام 100
- فصل سوم: ابن زبیر؛ اندیشه ها و روش ها 100
- ابن زبیر و شهادت امام حسین علیه السلام 101
- ابن زبیر، عوام فریبی و فرصت طلبی 104
- فصل چهارم: مختار و ابن زبیر 106
- اشاره 106
- شرایط مختار و ترس ابن زبیر از آن ها 108
- مختار و رهبری ابن زبیر 110
- اهداف ابن زبیر از کنار آمدن با مختار 112
- به خون نشستن قیام مردم مدینه 114
- جنایات هولناک سپاه شام در مدینه 116
- حمله به مکه و وحشت ابن زبیر 117
- دفاع از مکه و دلداری به ابن زبیر 119
- مرگ یزید و شانس ابن زبیر 121
- عهد شکنی ابن زبیر و تصمیم مختار 122
- بخش چهارم: قیام مختار 125
- اشاره 125
- فصل اول: زمینه سازی برای قیام 127
- در اندیشه بازگشت به عراق 127
- اشاره 127
- مختار و محمّد حنفیّه 128
- چرا مختار نزد محمد حنفیه رفت؟ 130
- نهضت مختار و رهبری امام سجاد علیه السلام 130
- حرکت به سوی عراق 132
- تجدید میثاق بر سر مزار یار 133
- بازگشت به کوفه 134
- فصل دوم: زمینه های قیام مختار 137
- اشاره 137
- درماندگی ابن زیاد در برابر آتش خشم مردم 138
- مختار و سلیمان بن صُرد خزاعی 141
- عوامل موفقیت مختار در قبال توّابین 143
- حاکمان ابن زبیر در کوفه 147
- فصل سوم: ابن زبیر و تلاش برای مهار قیام مختار 147
- اشاره 147
- مختار در زندان ابن زبیر 148
- اشاره 152
- فصل چهارم: مختار پس از آزادی 152
- بزرگان کوفه، امام سجّاد و قیام مختار 152
- ابن مطیع حاکم جدید ابن زبیر 155
- سیاست ابن مطیع در قبال مختار 156
- فصل پنجم: زبانه کشیدن شراره های خشم انقلاب 159
- اشاره 159
- دعوت از سردار دلاور ابراهیم بن اشتر 159
- بیعت ابراهیم گامی به سوی پیروزی 162
- کوفه در التهاب قیام بزرگ 166
- مژده نخستین پیروزی 167
- صدور فرمان قیام 171
- طلیعه خورشید پیروزی در شب باشکوه 172
- تحرکات دشمن در قبال نیروهای انقلاب 175
- مقایسه دو سپاه 177
- یورش ظفرمندانه به قلب دشمن 178
- به سوی فتح آخرین سنگر 180
- فرار با لباس زنانه 184
- تبیین هدف در نخستین خطبه پس از پیروزی 186
- نکات خطبه 189
- بیعت رستگاری و پیمان آگاهانه 190
- بخش پنجم: حکومت، سیاست و مقابله با تجاوز و توطئه 193
- اشاره 193
- فصل اول: سیاست اداری و حکومتی مختار 195
- تشکیلات دولتی و سیاست حکومتی 195
- اشاره 195
- اشاره 195
- الف) در مرکز انقلاب (کوفه) 196
- ب) در سایر ولایات 197
- روش اداری و حکومتی مختار 200
- تشکیل سپاه منظم برای دفاع از مردم 205
- اشاره 207
- پیشروی اموی ها به سوی موصل 207
- فصل دوم: مقابله با دشمنان خارجی و نفاق داخلی 207
- گسیل سپاه به سوی موصل 209
- شکست دوباره اموی ها 211
- نخستین نبرد پیروزمندانه 211
- واقعه تلخ 212
- شورش اشراف و جنایتکاران کربلا 215
- اشاره 215
- فصل سوم: مقابله با توطئه داخلی 215
- ریشه ها و عناصر این شورش 218
- امویان نقابدار در کوفه 219
- آغاز شورش کوفه 223
- محاصره مختار 227
- سرکوبی شورش 229
- آمار کشته شدن و اسرای شورشیان 231
- پس از سرکوبی شورش 231
- اشاره 235
- بخش ششم:رایت انتقام 235
- اشاره 237
- فصل اول: درخشش شمشیر انتقام آل علی علیه السلام 237
- در جستجوی جنایتکاران کربلا 238
- تعقیب و دست گیری سه تن از جانیان 238
- اشاره 238
- خولی، مسلمان یا کافر؟ 240
- مجازات نافع بن مالک 240
- با تو جنگیده ام، اما در کربلا نبودم (معرفی سه نفر از قاتلین امام حسین علیه السلام) 242
- سرنوشت مُرَّه بن منقذ 244
- آنانی که بر اجساد شهدا اسب تاختند 246
- از تقدیر خدا نمی توان گریخت (عاقبت حکیم بن طفیل) 246
- عمربن سعد و امان مختار 248
- واقعا مختار به عمر سعد امان داد؟ 250
- در اندیشه مجازات عمر سعد 256
- تصمیم به فرار 260
- سر عمر سعد نزد مختار 262
- خدایا، پاداش نیکو به مختار عنایت کن! 266
- آخرین تقدیر خدا 267
- شمر در چنگال عدالت 268
- مجازات سنان 275
- حرمله؛ تلخی آهن و سوزش آتش 276
- سجده طولانی و روزه شکر 279
- سرنوشت تلخ عمروبن حجّاج 280
- انهدام خانه های فراریان جانی 282
- اشاره 283
- فصل دوم: مصاف دوباره با سپاه شام 283
- آمادگی نیروها برای سرکوبی عبیداللّه زیاد 283
- حرکت به سوی موصل 284
- عهد شکنی عبیداللّه بن حرّ 286
- برخورد با نیروهای شام 288
- پیش آمد جالب 288
- شب باشکوه و خاطره انگیز 291
- سخنان آتشین ابراهیم 292
- آغاز نبرد 294
- اشاره 297
- «احوص» در برابر «ابن ضبعان» 297
- مقابله تن به تن 297
- حصین بن نُمیر و جنایات او 300
- کشته شدن حصین بن نمیر 300
- شریک بن جدیر کیست؟ 302
- فرمان حمله عمومی و اوج درگیری 302
- هلاکت ابن زیاد به دست ابراهیم 305
- شام غریبان یا جشن پیروزی 306
- مژده فتح بزرگ به مختار 307
- ابراهیم پس از تسلط بر موصل 308
- بزرگواری ابراهیم 309
- سر ابن زیاد نزد مختار 310
- بهترین هدیه برای امام سجّاد علیه السلام 311
- مار بر سر ابن زیاد 311
- موقعیت مختار پس از این پیروزی 314
- بخش هفتم:آخرین نبرد 316
- اشاره 316
- تصادم قدرت در عراق 317
- فصل اول: مختار و ابن زبیر 317
- اشاره 317
- نرمش مختار در قبال ابن زبیر 318
- چرا نرمش؟ 319
- واکنش ابن زبیر در برابر نامه مختار 321
- در فکر تصرف مدینه 324
- حیله عباس بن سهل و ناکامی نقشه مختار 329
- واکنش مختار پس از کشته شدن شرحبیل 332
- اشاره 335
- ابن زبیر و مبارزه در حجاز 335
- فصل دوم: ابن زبیر و مبارزه با مختار 335
- محمد حنفیه در زندان ابن زبیر 337
- حرمت کعبه و تدبیر مختار برای نجات محمّد حنفیّه 340
- گسیل نیروهای عملیات نجات به مکه 342
- عملیات نجات و ترس ابن زبیر 342
- مبارزه ابن زبیر در عراق 347
- مصعب در بصره 348
- اشاره 349
- مصعب و فراریان کوفه 349
- 1. شَبَث بن رِبعی 350
- 2. محمّد بن اشعث 350
- مصعب و اصرار بر آمدن مهلّب 351
- محمّدبن اشعث در پی آوردن مهلّب به بصره 352
- قدرت نمایی مهلّب در بصره 353
- نقش فراریان قبل از جنگ 354
- مصعب در تدارک حمله به کوفه 356
- آمادگی مختار برای مقابله با مصعب 358
- توطئه مصعب برای فریب ابن شمیط 360
- مقابله دو سپاه 362
- شهادت فرمانده کل نیروهای مختار 364
- چه سعادتی است مرگ شرافت مندانه! 366
- پیشروی مصعب به سوی کوفه 367
- رودررویی دو لشکر و تدبیر مختار 368
- شروع نبرد به فرماندهی مختار 369
- اوج درگیری 371
- محمّد اشعث باید کشته شود 373
- بازگشت مختار به کوفه 375
- پیشروی مصعب در داخل شهر 376
- درگیری در داخل شهر 378
- اگر دین ندارید آزاده باشید! 381
- آخرین نبرد 383
- فصل سوم: پس از شهادت مختار 386
- اشاره 386
- سخت گیری بر همسران مختار 387
- دلاوری مادر مختار 390
- عوامل شکست قیام مختار 390
- مختار عدالت جوی آزادی خواه 393
- اشاره 396
- بخش هشتم: پاسخ به شبهات 396
- اشاره 397
- فصل اول: پاسخ به شبهات 397
- آیا مختار شیعه بود؟ 402
- محمّد حنفیه و مذهب کیسانیه 405
- امام سجاد علیه السلام و حکومت مختار 408
- اشاره 411
- فصل دوم: مختار از دیدگاه اخبار 411
- اخباری که مختار در آن مدح شده 411
- آنچه از این روایات به دست می آید 415
- اخباری که مختار در آن ها ذم شده است 416
- بررسی این دو روایت 417
- مختار و ادعای نبوت! 421
- اشاره 424
- منظور از قدرت طلبی 424
- فصل سوم: آیا مختار قدرت طلب بود؟ 424
- دو نکته مهم 427
- اشاره 427
- 1. دشمنان اهل بیت و حکام اموی 428
- 2. عناصر نژاد گرای عرب 429
- مختار و قدرت طلبی 430
- بررسی این روایت 431
- چرا ابراهیم بن اشتر در نبرد با مصعب خواسته نشد؟ 433
- دلایل انتخاب احمر بن شمیط به فرماندهی 435
- آیا ابراهیم از محاصره مختار آگاهی داشت؟ 436
- اشاره 440
- فصل چهارم: مختار و خشونت 440
- ممنوعیت خشونت در اسلام 441
- مثله کردن و فتاوای علما 443
- اشاره 444
- اشاره 444
- فرض اول: عمل مختار مورد تأیید امام سجاد علیه السلام بود 444
- 1. روایت منهال 444
- فصل پنجم: امام سجاد علیه السلام و اعمال مختار 444
- اشاره 444
- بررسی این روایت از نظر دلالت 445
- 2. سکوت ائمه علیهم السلام در برابر اعمال مختار 447
- اشاره 447
- نکات مورد توجه این روایت 449
- مؤیدات دو دلیل فوق 450
- فلسفه تأیید امام 454
- اشاره 454
- 1. تشفی قلب های مؤمنان و اهل بیت 456
- 2. جلوگیری از تکرار فاجعه کربلا 456
- فرض دوم: امام راضی به خشونت نبود 460
- چرا مختار با امام سجاد علیه السلام مشورت نکرد؟ 461
- چرا ائمه علیهم السلام عمل مختار را تأیید کرده اند؟ 467
- نتیجه 468
- بخش نهم: با برنامه سازان 469
- اشاره 469
- فرمانروایی رسانه ها 470
- با برنامه سازان 470
- اشاره 470
- رسانه ها و الگوهای زندگی 472
- نقش و مسئولیت فیلم سازان 474
- مختار و مسئولیت فیلم سازان 475
- اشاره 478
- توصیه ها 478
- 1. شخصیت اصلی داستان 478
- 2. شخصیت های ویژه 479
- الف) در جبهه موافق مختار 481
- 3. نقش آفرینان اصلی 481
- اشاره 481
- ابراهیم اشتر 481
- اشاره 481
- عبداللّه بن کامل 482
- یزیدبن انس 482
- ابوعمره (کیسان) 482
- ب) نقش آفرینان اصلی در جبهه مخالف 483
- عبیداللّه بن زیاد 483
- اشاره 483
- احمربن شمیط 483
- مصعب بن زبیر 483
- مهلّب 484
- حصین بن نمیر 484
- عبدالرحمان بن مخنف 485
- محمّدبن اشعث 485
- شَبَثْ ربعی 485
- اشاره 486
- اشاره 486
- در جنگ دوم با عبیداللّه زیاد 486
- در جنگ با ابن مطیع 486
- در جنگ اول با ابن زیاد 486
- الف) در جبهه موافق مختار 486
- 4. نقش آفرینان مقطعی 486
- اشاره 487
- 5. ماجراهای مهم 487
- در جنگ با مصعب 487
- در عملیات ناموفق تصرف مدینه 487
- در عملیات آزادی محمّد حنفیه 487
- ب) نقش آفرینان مقطعی در جبهه مخالف 487
- مختار قبل از حادثه عاشورا 488
- دوران نوجوانی 488
- دوران کودکی 488
- بازگشت به کوفه 489
- مختار پس از حادثه عاشورا 489
- مختار پس از آزادی 490
- پس از تسلط بر کوفه 491
- پس از نخستین شکست سپاه شام 491
- باز هم به مصاف سپاه شام 492
- در انتقام گرفتن از قاتلین سیّدالشهدا 492
- مختار و ابن زبیر 493
- آخرین نبرد 494
- پرسش هایی برای گفت وگو با مردم 494
- پرسش های کارشناسی 495
- اشاره 499
- کتاب نامه 499
- منابع عربی 499
- منابع فارسی 505
ص:20
حرکتی مهم در تاریخ اسلام ایجاد کند و منشأ وقایع تاریخ ساز شود. ما قبل از آن که به بررسی این مسایل بپردازیم و سخن را از دوران کودکی او شروع کنیم لازم می دانیم نخست به بررسی موقعیت قبیله و خانواده او بپردازیم، تا زمینه های تربیتی و پرورشی مختار و سنگ بنای شخصیتی او برای ما بهتر روشن گردد.
مختار وابسته به قبیله ثقیف است که سیادت و بزرگی شهر طائف را به عهده داشت. قبیله ثقیف، هم از نظر ثروت و هم از نگاه شجاعت و جوان مردی، در میان قبایل عرب شهرت داشت و از احترام خاصی در میان آنان برخوردار بود.
دو قبیله در کنار هم
دو قبیله در کنار هم
در آن زمان موقعیت دو قبیله بسیار بالاتر از سایر قبایل عرب بود، و این دو از نظر ثروت، بزرگی و شهرت رقیبی نداشتند:
نخست، قبیله قریش که بر مکّه و امور آن سیطره داشت؛ شهری که محل استقرار خدایان عرب بود و هر سال هزاران نفر با نذرها و هدایای نفیس برای زیارت به آن جا سرازیر می شدند. قبیله و اشراف قریش، به عنوان بزرگان مکّه، مسئولیت مهمانداری و جمع آوری این هدایا و نذرها را به عهده داشتند و در مورد مصرف آن ها نیز آزاد بودند. از این رو، از طریق این هدایا بهره های فراوانی برده و به سرمایه های بی حدّ و حسابی رسیده بودند، که بخش کوچک آن برای پذیرایی از خود زایران مصرف می شد و با مابقی آن، کاروان های تجارتی را رونق می دادند و هر روز به زرق و برق زندگی اشرافی خود می افزودند. البته حاتم بخشی اشراف قریش به بهانه های مختلف از این سرمایه های باد