- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- چکیده 8
- اشاره 15
- بخش اول: قبیله، خانواده و زمینه های تربیتی مختار 15
- فصل اول: قبیله مختار 17
- اشاره 17
- دو قبیله در کنار هم 18
- ثقیف پس از ظهور اسلام 20
- انگیزه های مقاومت ثقیف در برابر اسلام 21
- عروه نخستین شهید از قبیله ثقیف 24
- فصل دوم: خانواده مختار 24
- اشاره 24
- ابوعُبَید سردار دلاور 25
- ابوعُبَیْد فرمانده عدالت خواه 27
- شهادت ابوعُبید 28
- دَومَه شخصیت برجسته زن مسلمان 29
- اشاره 31
- فصل سوم: دوران کودکی و زمینه های تربیتی مختار 31
- دست نوازش علی علیه السلام بر سر مختار 31
- شرکت در جهاد در سیزده سالگی 32
- دنیای تازه ای فرا روی مختار 32
- نتیجه 33
- اشاره 35
- بخش دوم: اوصاف، ارتباطات و اندیشه های مختار پیش از حادثه عاشورا 35
- فصل اول: خصوصیات فردی و اخلاقی مختار 37
- همّت عالی و اندیشه بلند 37
- اشاره 37
- مختار مرد عبادت و زهد 38
- سخاوت و بزرگواری مختار 41
- مختار مرد کار و زحمت 43
- مختار خدای سخن و بیان 44
- اشاره 47
- مختار و عدالت اجتماعی 47
- فصل دوم: مواضع سیاسی و اجتماعی مختار 47
- سیاست مختار در برابر موالیان 48
- مختار در مقام داوری 49
- مختار و مدارا با دشمنان 49
- نتیجه 51
- موضع مختار در قبال سیاست امویان 52
- اشاره 52
- فصل سوم: عقاید مختار 52
- دلایل مخالفت مختار با معاویه 53
- مختار شیعه مخلص و انقلابی 56
- تعلیم معارف از اهل بیت 57
- مختار در غدیر خم 58
- مختار و امام حسن علیه السلام 59
- نگرانی مختار از امام حسن علیه السلام 61
- نگرش مختار به صلح امام حسن علیه السلام 66
- عقاید خاندان مختار 68
- بخش سوم: مختار و حادثه عاشورا 71
- اشاره 71
- فصل اول: مختار قبل از حادثه عاشورا 72
- اشاره 72
- مختار و مخالفت او با جانشینی یزید 72
- مختار مهماندار مسلم 75
- علت حضور مسلم در خانه مختار 77
- مختار و تلاش برای یاری حسین علیه السلام 79
- عبیداللّه بن زیاد به جای نعمان بن بشیر 81
- مسلم در خانه هانی 83
- خبر غیر منتظره 84
- رهایی مختار از کام مرگ 87
- مختار در زندان ابن زیاد 90
- خشم مختار پس از شهادت امام حسین علیه السلام 91
- مژده میثم از آینده مختار 93
- رهایی مختار از زندان 94
- حرکت مختار به سوی حجاز 97
- اشاره 97
- فصل دوم: مختار پس از حادثه عاشورا 97
- علت حرکت به سوی حجاز 98
- ابن زبیر از زبان امام علی علیه السلام 100
- اشاره 100
- فصل سوم: ابن زبیر؛ اندیشه ها و روش ها 100
- ابن زبیر و شهادت امام حسین علیه السلام 101
- ابن زبیر، عوام فریبی و فرصت طلبی 104
- فصل چهارم: مختار و ابن زبیر 106
- اشاره 106
- شرایط مختار و ترس ابن زبیر از آن ها 108
- مختار و رهبری ابن زبیر 110
- اهداف ابن زبیر از کنار آمدن با مختار 112
- به خون نشستن قیام مردم مدینه 114
- جنایات هولناک سپاه شام در مدینه 116
- حمله به مکه و وحشت ابن زبیر 117
- دفاع از مکه و دلداری به ابن زبیر 119
- مرگ یزید و شانس ابن زبیر 121
- عهد شکنی ابن زبیر و تصمیم مختار 122
- بخش چهارم: قیام مختار 125
- اشاره 125
- در اندیشه بازگشت به عراق 127
- فصل اول: زمینه سازی برای قیام 127
- اشاره 127
- مختار و محمّد حنفیّه 128
- چرا مختار نزد محمد حنفیه رفت؟ 130
- نهضت مختار و رهبری امام سجاد علیه السلام 130
- حرکت به سوی عراق 132
- تجدید میثاق بر سر مزار یار 133
- بازگشت به کوفه 134
- اشاره 137
- فصل دوم: زمینه های قیام مختار 137
- درماندگی ابن زیاد در برابر آتش خشم مردم 138
- مختار و سلیمان بن صُرد خزاعی 141
- عوامل موفقیت مختار در قبال توّابین 143
- فصل سوم: ابن زبیر و تلاش برای مهار قیام مختار 147
- اشاره 147
- حاکمان ابن زبیر در کوفه 147
- مختار در زندان ابن زبیر 148
- فصل چهارم: مختار پس از آزادی 152
- بزرگان کوفه، امام سجّاد و قیام مختار 152
- اشاره 152
- ابن مطیع حاکم جدید ابن زبیر 155
- سیاست ابن مطیع در قبال مختار 156
- دعوت از سردار دلاور ابراهیم بن اشتر 159
- اشاره 159
- فصل پنجم: زبانه کشیدن شراره های خشم انقلاب 159
- بیعت ابراهیم گامی به سوی پیروزی 162
- کوفه در التهاب قیام بزرگ 166
- مژده نخستین پیروزی 167
- صدور فرمان قیام 171
- طلیعه خورشید پیروزی در شب باشکوه 172
- تحرکات دشمن در قبال نیروهای انقلاب 175
- مقایسه دو سپاه 177
- یورش ظفرمندانه به قلب دشمن 178
- به سوی فتح آخرین سنگر 180
- فرار با لباس زنانه 184
- تبیین هدف در نخستین خطبه پس از پیروزی 186
- نکات خطبه 189
- بیعت رستگاری و پیمان آگاهانه 190
- اشاره 193
- بخش پنجم: حکومت، سیاست و مقابله با تجاوز و توطئه 193
- تشکیلات دولتی و سیاست حکومتی 195
- فصل اول: سیاست اداری و حکومتی مختار 195
- اشاره 195
- اشاره 195
- الف) در مرکز انقلاب (کوفه) 196
- ب) در سایر ولایات 197
- روش اداری و حکومتی مختار 200
- تشکیل سپاه منظم برای دفاع از مردم 205
- اشاره 207
- پیشروی اموی ها به سوی موصل 207
- فصل دوم: مقابله با دشمنان خارجی و نفاق داخلی 207
- گسیل سپاه به سوی موصل 209
- شکست دوباره اموی ها 211
- نخستین نبرد پیروزمندانه 211
- واقعه تلخ 212
- شورش اشراف و جنایتکاران کربلا 215
- فصل سوم: مقابله با توطئه داخلی 215
- اشاره 215
- ریشه ها و عناصر این شورش 218
- امویان نقابدار در کوفه 219
- آغاز شورش کوفه 223
- محاصره مختار 227
- سرکوبی شورش 229
- پس از سرکوبی شورش 231
- آمار کشته شدن و اسرای شورشیان 231
- اشاره 235
- بخش ششم:رایت انتقام 235
- فصل اول: درخشش شمشیر انتقام آل علی علیه السلام 237
- اشاره 237
- اشاره 238
- در جستجوی جنایتکاران کربلا 238
- تعقیب و دست گیری سه تن از جانیان 238
- مجازات نافع بن مالک 240
- خولی، مسلمان یا کافر؟ 240
- با تو جنگیده ام، اما در کربلا نبودم (معرفی سه نفر از قاتلین امام حسین علیه السلام) 242
- سرنوشت مُرَّه بن منقذ 244
- از تقدیر خدا نمی توان گریخت (عاقبت حکیم بن طفیل) 246
- آنانی که بر اجساد شهدا اسب تاختند 246
- عمربن سعد و امان مختار 248
- واقعا مختار به عمر سعد امان داد؟ 250
- در اندیشه مجازات عمر سعد 256
- تصمیم به فرار 260
- سر عمر سعد نزد مختار 262
- خدایا، پاداش نیکو به مختار عنایت کن! 266
- آخرین تقدیر خدا 267
- شمر در چنگال عدالت 268
- مجازات سنان 275
- حرمله؛ تلخی آهن و سوزش آتش 276
- سجده طولانی و روزه شکر 279
- سرنوشت تلخ عمروبن حجّاج 280
- انهدام خانه های فراریان جانی 282
- فصل دوم: مصاف دوباره با سپاه شام 283
- آمادگی نیروها برای سرکوبی عبیداللّه زیاد 283
- اشاره 283
- حرکت به سوی موصل 284
- عهد شکنی عبیداللّه بن حرّ 286
- برخورد با نیروهای شام 288
- پیش آمد جالب 288
- شب باشکوه و خاطره انگیز 291
- سخنان آتشین ابراهیم 292
- آغاز نبرد 294
- اشاره 297
- «احوص» در برابر «ابن ضبعان» 297
- مقابله تن به تن 297
- حصین بن نُمیر و جنایات او 300
- کشته شدن حصین بن نمیر 300
- فرمان حمله عمومی و اوج درگیری 302
- شریک بن جدیر کیست؟ 302
- هلاکت ابن زیاد به دست ابراهیم 305
- شام غریبان یا جشن پیروزی 306
- مژده فتح بزرگ به مختار 307
- ابراهیم پس از تسلط بر موصل 308
- بزرگواری ابراهیم 309
- سر ابن زیاد نزد مختار 310
- مار بر سر ابن زیاد 311
- بهترین هدیه برای امام سجّاد علیه السلام 311
- موقعیت مختار پس از این پیروزی 314
- اشاره 316
- بخش هفتم:آخرین نبرد 316
- تصادم قدرت در عراق 317
- فصل اول: مختار و ابن زبیر 317
- اشاره 317
- نرمش مختار در قبال ابن زبیر 318
- چرا نرمش؟ 319
- واکنش ابن زبیر در برابر نامه مختار 321
- در فکر تصرف مدینه 324
- حیله عباس بن سهل و ناکامی نقشه مختار 329
- واکنش مختار پس از کشته شدن شرحبیل 332
- ابن زبیر و مبارزه در حجاز 335
- اشاره 335
- فصل دوم: ابن زبیر و مبارزه با مختار 335
- محمد حنفیه در زندان ابن زبیر 337
- حرمت کعبه و تدبیر مختار برای نجات محمّد حنفیّه 340
- عملیات نجات و ترس ابن زبیر 342
- گسیل نیروهای عملیات نجات به مکه 342
- مبارزه ابن زبیر در عراق 347
- مصعب در بصره 348
- اشاره 349
- مصعب و فراریان کوفه 349
- 2. محمّد بن اشعث 350
- 1. شَبَث بن رِبعی 350
- مصعب و اصرار بر آمدن مهلّب 351
- محمّدبن اشعث در پی آوردن مهلّب به بصره 352
- قدرت نمایی مهلّب در بصره 353
- نقش فراریان قبل از جنگ 354
- مصعب در تدارک حمله به کوفه 356
- آمادگی مختار برای مقابله با مصعب 358
- توطئه مصعب برای فریب ابن شمیط 360
- مقابله دو سپاه 362
- شهادت فرمانده کل نیروهای مختار 364
- چه سعادتی است مرگ شرافت مندانه! 366
- پیشروی مصعب به سوی کوفه 367
- رودررویی دو لشکر و تدبیر مختار 368
- شروع نبرد به فرماندهی مختار 369
- اوج درگیری 371
- محمّد اشعث باید کشته شود 373
- بازگشت مختار به کوفه 375
- پیشروی مصعب در داخل شهر 376
- درگیری در داخل شهر 378
- اگر دین ندارید آزاده باشید! 381
- آخرین نبرد 383
- فصل سوم: پس از شهادت مختار 386
- اشاره 386
- سخت گیری بر همسران مختار 387
- عوامل شکست قیام مختار 390
- دلاوری مادر مختار 390
- مختار عدالت جوی آزادی خواه 393
- بخش هشتم: پاسخ به شبهات 396
- اشاره 396
- فصل اول: پاسخ به شبهات 397
- اشاره 397
- آیا مختار شیعه بود؟ 402
- محمّد حنفیه و مذهب کیسانیه 405
- امام سجاد علیه السلام و حکومت مختار 408
- فصل دوم: مختار از دیدگاه اخبار 411
- اخباری که مختار در آن مدح شده 411
- اشاره 411
- آنچه از این روایات به دست می آید 415
- اخباری که مختار در آن ها ذم شده است 416
- بررسی این دو روایت 417
- مختار و ادعای نبوت! 421
- منظور از قدرت طلبی 424
- اشاره 424
- فصل سوم: آیا مختار قدرت طلب بود؟ 424
- اشاره 427
- دو نکته مهم 427
- 1. دشمنان اهل بیت و حکام اموی 428
- 2. عناصر نژاد گرای عرب 429
- مختار و قدرت طلبی 430
- بررسی این روایت 431
- چرا ابراهیم بن اشتر در نبرد با مصعب خواسته نشد؟ 433
- دلایل انتخاب احمر بن شمیط به فرماندهی 435
- آیا ابراهیم از محاصره مختار آگاهی داشت؟ 436
- اشاره 440
- فصل چهارم: مختار و خشونت 440
- ممنوعیت خشونت در اسلام 441
- مثله کردن و فتاوای علما 443
- فرض اول: عمل مختار مورد تأیید امام سجاد علیه السلام بود 444
- اشاره 444
- 1. روایت منهال 444
- اشاره 444
- فصل پنجم: امام سجاد علیه السلام و اعمال مختار 444
- اشاره 444
- بررسی این روایت از نظر دلالت 445
- اشاره 447
- 2. سکوت ائمه علیهم السلام در برابر اعمال مختار 447
- نکات مورد توجه این روایت 449
- مؤیدات دو دلیل فوق 450
- اشاره 454
- فلسفه تأیید امام 454
- 2. جلوگیری از تکرار فاجعه کربلا 456
- 1. تشفی قلب های مؤمنان و اهل بیت 456
- فرض دوم: امام راضی به خشونت نبود 460
- چرا مختار با امام سجاد علیه السلام مشورت نکرد؟ 461
- چرا ائمه علیهم السلام عمل مختار را تأیید کرده اند؟ 467
- نتیجه 468
- بخش نهم: با برنامه سازان 469
- اشاره 469
- با برنامه سازان 470
- فرمانروایی رسانه ها 470
- اشاره 470
- رسانه ها و الگوهای زندگی 472
- نقش و مسئولیت فیلم سازان 474
- مختار و مسئولیت فیلم سازان 475
- اشاره 478
- توصیه ها 478
- 1. شخصیت اصلی داستان 478
- 2. شخصیت های ویژه 479
- اشاره 481
- الف) در جبهه موافق مختار 481
- ابراهیم اشتر 481
- 3. نقش آفرینان اصلی 481
- اشاره 481
- یزیدبن انس 482
- عبداللّه بن کامل 482
- ابوعمره (کیسان) 482
- ب) نقش آفرینان اصلی در جبهه مخالف 483
- احمربن شمیط 483
- اشاره 483
- عبیداللّه بن زیاد 483
- مصعب بن زبیر 483
- حصین بن نمیر 484
- مهلّب 484
- عبدالرحمان بن مخنف 485
- محمّدبن اشعث 485
- شَبَثْ ربعی 485
- الف) در جبهه موافق مختار 486
- 4. نقش آفرینان مقطعی 486
- در جنگ اول با ابن زیاد 486
- اشاره 486
- در جنگ دوم با عبیداللّه زیاد 486
- در جنگ با ابن مطیع 486
- اشاره 486
- اشاره 487
- در جنگ با مصعب 487
- 5. ماجراهای مهم 487
- در عملیات ناموفق تصرف مدینه 487
- ب) نقش آفرینان مقطعی در جبهه مخالف 487
- در عملیات آزادی محمّد حنفیه 487
- مختار قبل از حادثه عاشورا 488
- دوران کودکی 488
- دوران نوجوانی 488
- بازگشت به کوفه 489
- مختار پس از حادثه عاشورا 489
- مختار پس از آزادی 490
- پس از نخستین شکست سپاه شام 491
- پس از تسلط بر کوفه 491
- در انتقام گرفتن از قاتلین سیّدالشهدا 492
- باز هم به مصاف سپاه شام 492
- مختار و ابن زبیر 493
- پرسش هایی برای گفت وگو با مردم 494
- آخرین نبرد 494
- پرسش های کارشناسی 495
- اشاره 499
- کتاب نامه 499
- منابع عربی 499
- منابع فارسی 505
ص:287
پول پرست است، با پول و مال او را به خود دل گرم کن. از آن جایی که او انسان خودخواهی است با او گرم بگیر، ان شاءاللّه خطری پیش نخواهد آمد، امّا مواظبش باش و همیشه حرکات او را زیر نظر داشته باش. من او را با تو فرستادم؛ چون ترسم از آن بود که اگر او را برگردانم در کوفه مشکل ایجاد کند و... .(1)
مختار قبل از خداحافظی با نیروهای اعزامی، آنان را به پیروزی نوید داد و روحیه شان را تقویت نمود(2) و سپس در حالی که با سپاه خداحافظی می کرد سر به آسمان بلند و در حق شان دعا کرد:
پروردگارا، سپاه ما را پیروز و کافران و متمردان را نابود فرما و ستمگرانِ قدرت طلب را ذلیل نما و در آتش جهنم بسوزان، تا نام و نشانی از آنان باقی نماند و عذاب سهمگین خود را بر آنان نازل فرما.(3)
سپس ابراهیم را در آغوش گرفت و به او گفت:
ابراهیم، حال که عازم نبرد در راه خدا هستی، تو را به سه چیز توصیه می کنم که هرگز آن ها را به فراموشی نگیری: اول، در هر حال _ چه پنهان و چه آشکارا _ از خدا بترس و او را از یاد مبر. دوم، هرگز در کارهایت شتاب نکن. سوم، هیچ گاه به دشمنان مهلت نده و هر گاه با آنان روبه رو شدی چون صاعقه بر سرشان فرود آی. اگر شب به آنان رسیدی و توان یکسره کردن کارشان را داشتی آن را به صبح نینداز و اگر روز به آنان برخوردی در انتظار شب نمان، تا حکم خدا را بر آنان جاری سازی.(4)
1- اقتباس از بحارالانوار، ج 45، ص 379؛ ماهیت قیام مختار، ص 516 .
2- مختار ثقفی، ص 164 .ژ
3- تاریخ طبری، ج 6 ، ص 81 ؛ کامل ابن اثیر، ج 4، صص 257 _ 258؛ انساب الاشراف، ج 5، ص 248 .
4- اصدق الاخبار، ص 81 .