- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- چکیده 8
- بخش اول: قبیله، خانواده و زمینه های تربیتی مختار 15
- اشاره 15
- اشاره 17
- فصل اول: قبیله مختار 17
- دو قبیله در کنار هم 18
- ثقیف پس از ظهور اسلام 20
- انگیزه های مقاومت ثقیف در برابر اسلام 21
- اشاره 24
- فصل دوم: خانواده مختار 24
- عروه نخستین شهید از قبیله ثقیف 24
- ابوعُبَید سردار دلاور 25
- ابوعُبَیْد فرمانده عدالت خواه 27
- شهادت ابوعُبید 28
- دَومَه شخصیت برجسته زن مسلمان 29
- اشاره 31
- دست نوازش علی علیه السلام بر سر مختار 31
- فصل سوم: دوران کودکی و زمینه های تربیتی مختار 31
- شرکت در جهاد در سیزده سالگی 32
- دنیای تازه ای فرا روی مختار 32
- نتیجه 33
- اشاره 35
- بخش دوم: اوصاف، ارتباطات و اندیشه های مختار پیش از حادثه عاشورا 35
- اشاره 37
- همّت عالی و اندیشه بلند 37
- فصل اول: خصوصیات فردی و اخلاقی مختار 37
- مختار مرد عبادت و زهد 38
- سخاوت و بزرگواری مختار 41
- مختار مرد کار و زحمت 43
- مختار خدای سخن و بیان 44
- اشاره 47
- مختار و عدالت اجتماعی 47
- فصل دوم: مواضع سیاسی و اجتماعی مختار 47
- سیاست مختار در برابر موالیان 48
- مختار و مدارا با دشمنان 49
- مختار در مقام داوری 49
- نتیجه 51
- موضع مختار در قبال سیاست امویان 52
- اشاره 52
- فصل سوم: عقاید مختار 52
- دلایل مخالفت مختار با معاویه 53
- مختار شیعه مخلص و انقلابی 56
- تعلیم معارف از اهل بیت 57
- مختار در غدیر خم 58
- مختار و امام حسن علیه السلام 59
- نگرانی مختار از امام حسن علیه السلام 61
- نگرش مختار به صلح امام حسن علیه السلام 66
- عقاید خاندان مختار 68
- اشاره 71
- بخش سوم: مختار و حادثه عاشورا 71
- اشاره 72
- فصل اول: مختار قبل از حادثه عاشورا 72
- مختار و مخالفت او با جانشینی یزید 72
- مختار مهماندار مسلم 75
- علت حضور مسلم در خانه مختار 77
- مختار و تلاش برای یاری حسین علیه السلام 79
- عبیداللّه بن زیاد به جای نعمان بن بشیر 81
- مسلم در خانه هانی 83
- خبر غیر منتظره 84
- رهایی مختار از کام مرگ 87
- مختار در زندان ابن زیاد 90
- خشم مختار پس از شهادت امام حسین علیه السلام 91
- مژده میثم از آینده مختار 93
- رهایی مختار از زندان 94
- حرکت مختار به سوی حجاز 97
- فصل دوم: مختار پس از حادثه عاشورا 97
- اشاره 97
- علت حرکت به سوی حجاز 98
- اشاره 100
- ابن زبیر از زبان امام علی علیه السلام 100
- فصل سوم: ابن زبیر؛ اندیشه ها و روش ها 100
- ابن زبیر و شهادت امام حسین علیه السلام 101
- ابن زبیر، عوام فریبی و فرصت طلبی 104
- اشاره 106
- فصل چهارم: مختار و ابن زبیر 106
- شرایط مختار و ترس ابن زبیر از آن ها 108
- مختار و رهبری ابن زبیر 110
- اهداف ابن زبیر از کنار آمدن با مختار 112
- به خون نشستن قیام مردم مدینه 114
- جنایات هولناک سپاه شام در مدینه 116
- حمله به مکه و وحشت ابن زبیر 117
- دفاع از مکه و دلداری به ابن زبیر 119
- مرگ یزید و شانس ابن زبیر 121
- عهد شکنی ابن زبیر و تصمیم مختار 122
- بخش چهارم: قیام مختار 125
- اشاره 125
- فصل اول: زمینه سازی برای قیام 127
- در اندیشه بازگشت به عراق 127
- اشاره 127
- مختار و محمّد حنفیّه 128
- چرا مختار نزد محمد حنفیه رفت؟ 130
- نهضت مختار و رهبری امام سجاد علیه السلام 130
- حرکت به سوی عراق 132
- تجدید میثاق بر سر مزار یار 133
- بازگشت به کوفه 134
- اشاره 137
- فصل دوم: زمینه های قیام مختار 137
- درماندگی ابن زیاد در برابر آتش خشم مردم 138
- مختار و سلیمان بن صُرد خزاعی 141
- عوامل موفقیت مختار در قبال توّابین 143
- حاکمان ابن زبیر در کوفه 147
- اشاره 147
- فصل سوم: ابن زبیر و تلاش برای مهار قیام مختار 147
- مختار در زندان ابن زبیر 148
- بزرگان کوفه، امام سجّاد و قیام مختار 152
- اشاره 152
- فصل چهارم: مختار پس از آزادی 152
- ابن مطیع حاکم جدید ابن زبیر 155
- سیاست ابن مطیع در قبال مختار 156
- فصل پنجم: زبانه کشیدن شراره های خشم انقلاب 159
- دعوت از سردار دلاور ابراهیم بن اشتر 159
- اشاره 159
- بیعت ابراهیم گامی به سوی پیروزی 162
- کوفه در التهاب قیام بزرگ 166
- مژده نخستین پیروزی 167
- صدور فرمان قیام 171
- طلیعه خورشید پیروزی در شب باشکوه 172
- تحرکات دشمن در قبال نیروهای انقلاب 175
- مقایسه دو سپاه 177
- یورش ظفرمندانه به قلب دشمن 178
- به سوی فتح آخرین سنگر 180
- فرار با لباس زنانه 184
- تبیین هدف در نخستین خطبه پس از پیروزی 186
- نکات خطبه 189
- بیعت رستگاری و پیمان آگاهانه 190
- اشاره 193
- بخش پنجم: حکومت، سیاست و مقابله با تجاوز و توطئه 193
- اشاره 195
- فصل اول: سیاست اداری و حکومتی مختار 195
- اشاره 195
- تشکیلات دولتی و سیاست حکومتی 195
- الف) در مرکز انقلاب (کوفه) 196
- ب) در سایر ولایات 197
- روش اداری و حکومتی مختار 200
- تشکیل سپاه منظم برای دفاع از مردم 205
- پیشروی اموی ها به سوی موصل 207
- اشاره 207
- فصل دوم: مقابله با دشمنان خارجی و نفاق داخلی 207
- گسیل سپاه به سوی موصل 209
- شکست دوباره اموی ها 211
- نخستین نبرد پیروزمندانه 211
- واقعه تلخ 212
- فصل سوم: مقابله با توطئه داخلی 215
- اشاره 215
- شورش اشراف و جنایتکاران کربلا 215
- ریشه ها و عناصر این شورش 218
- امویان نقابدار در کوفه 219
- آغاز شورش کوفه 223
- محاصره مختار 227
- سرکوبی شورش 229
- آمار کشته شدن و اسرای شورشیان 231
- پس از سرکوبی شورش 231
- اشاره 235
- بخش ششم:رایت انتقام 235
- فصل اول: درخشش شمشیر انتقام آل علی علیه السلام 237
- اشاره 237
- در جستجوی جنایتکاران کربلا 238
- اشاره 238
- تعقیب و دست گیری سه تن از جانیان 238
- مجازات نافع بن مالک 240
- خولی، مسلمان یا کافر؟ 240
- با تو جنگیده ام، اما در کربلا نبودم (معرفی سه نفر از قاتلین امام حسین علیه السلام) 242
- سرنوشت مُرَّه بن منقذ 244
- از تقدیر خدا نمی توان گریخت (عاقبت حکیم بن طفیل) 246
- آنانی که بر اجساد شهدا اسب تاختند 246
- عمربن سعد و امان مختار 248
- واقعا مختار به عمر سعد امان داد؟ 250
- در اندیشه مجازات عمر سعد 256
- تصمیم به فرار 260
- سر عمر سعد نزد مختار 262
- خدایا، پاداش نیکو به مختار عنایت کن! 266
- آخرین تقدیر خدا 267
- شمر در چنگال عدالت 268
- مجازات سنان 275
- حرمله؛ تلخی آهن و سوزش آتش 276
- سجده طولانی و روزه شکر 279
- سرنوشت تلخ عمروبن حجّاج 280
- انهدام خانه های فراریان جانی 282
- فصل دوم: مصاف دوباره با سپاه شام 283
- اشاره 283
- آمادگی نیروها برای سرکوبی عبیداللّه زیاد 283
- حرکت به سوی موصل 284
- عهد شکنی عبیداللّه بن حرّ 286
- پیش آمد جالب 288
- برخورد با نیروهای شام 288
- شب باشکوه و خاطره انگیز 291
- سخنان آتشین ابراهیم 292
- آغاز نبرد 294
- مقابله تن به تن 297
- «احوص» در برابر «ابن ضبعان» 297
- اشاره 297
- حصین بن نُمیر و جنایات او 300
- کشته شدن حصین بن نمیر 300
- شریک بن جدیر کیست؟ 302
- فرمان حمله عمومی و اوج درگیری 302
- هلاکت ابن زیاد به دست ابراهیم 305
- شام غریبان یا جشن پیروزی 306
- مژده فتح بزرگ به مختار 307
- ابراهیم پس از تسلط بر موصل 308
- بزرگواری ابراهیم 309
- سر ابن زیاد نزد مختار 310
- بهترین هدیه برای امام سجّاد علیه السلام 311
- مار بر سر ابن زیاد 311
- موقعیت مختار پس از این پیروزی 314
- بخش هفتم:آخرین نبرد 316
- اشاره 316
- فصل اول: مختار و ابن زبیر 317
- تصادم قدرت در عراق 317
- اشاره 317
- نرمش مختار در قبال ابن زبیر 318
- چرا نرمش؟ 319
- واکنش ابن زبیر در برابر نامه مختار 321
- در فکر تصرف مدینه 324
- حیله عباس بن سهل و ناکامی نقشه مختار 329
- واکنش مختار پس از کشته شدن شرحبیل 332
- اشاره 335
- ابن زبیر و مبارزه در حجاز 335
- فصل دوم: ابن زبیر و مبارزه با مختار 335
- محمد حنفیه در زندان ابن زبیر 337
- حرمت کعبه و تدبیر مختار برای نجات محمّد حنفیّه 340
- عملیات نجات و ترس ابن زبیر 342
- گسیل نیروهای عملیات نجات به مکه 342
- مبارزه ابن زبیر در عراق 347
- مصعب در بصره 348
- اشاره 349
- مصعب و فراریان کوفه 349
- 2. محمّد بن اشعث 350
- 1. شَبَث بن رِبعی 350
- مصعب و اصرار بر آمدن مهلّب 351
- محمّدبن اشعث در پی آوردن مهلّب به بصره 352
- قدرت نمایی مهلّب در بصره 353
- نقش فراریان قبل از جنگ 354
- مصعب در تدارک حمله به کوفه 356
- آمادگی مختار برای مقابله با مصعب 358
- توطئه مصعب برای فریب ابن شمیط 360
- مقابله دو سپاه 362
- شهادت فرمانده کل نیروهای مختار 364
- چه سعادتی است مرگ شرافت مندانه! 366
- پیشروی مصعب به سوی کوفه 367
- رودررویی دو لشکر و تدبیر مختار 368
- شروع نبرد به فرماندهی مختار 369
- اوج درگیری 371
- محمّد اشعث باید کشته شود 373
- بازگشت مختار به کوفه 375
- پیشروی مصعب در داخل شهر 376
- درگیری در داخل شهر 378
- اگر دین ندارید آزاده باشید! 381
- آخرین نبرد 383
- فصل سوم: پس از شهادت مختار 386
- اشاره 386
- سخت گیری بر همسران مختار 387
- عوامل شکست قیام مختار 390
- دلاوری مادر مختار 390
- مختار عدالت جوی آزادی خواه 393
- بخش هشتم: پاسخ به شبهات 396
- اشاره 396
- فصل اول: پاسخ به شبهات 397
- اشاره 397
- آیا مختار شیعه بود؟ 402
- محمّد حنفیه و مذهب کیسانیه 405
- امام سجاد علیه السلام و حکومت مختار 408
- اشاره 411
- فصل دوم: مختار از دیدگاه اخبار 411
- اخباری که مختار در آن مدح شده 411
- آنچه از این روایات به دست می آید 415
- اخباری که مختار در آن ها ذم شده است 416
- بررسی این دو روایت 417
- مختار و ادعای نبوت! 421
- فصل سوم: آیا مختار قدرت طلب بود؟ 424
- منظور از قدرت طلبی 424
- اشاره 424
- اشاره 427
- دو نکته مهم 427
- 1. دشمنان اهل بیت و حکام اموی 428
- 2. عناصر نژاد گرای عرب 429
- مختار و قدرت طلبی 430
- بررسی این روایت 431
- چرا ابراهیم بن اشتر در نبرد با مصعب خواسته نشد؟ 433
- دلایل انتخاب احمر بن شمیط به فرماندهی 435
- آیا ابراهیم از محاصره مختار آگاهی داشت؟ 436
- اشاره 440
- فصل چهارم: مختار و خشونت 440
- ممنوعیت خشونت در اسلام 441
- مثله کردن و فتاوای علما 443
- اشاره 444
- اشاره 444
- 1. روایت منهال 444
- فصل پنجم: امام سجاد علیه السلام و اعمال مختار 444
- اشاره 444
- فرض اول: عمل مختار مورد تأیید امام سجاد علیه السلام بود 444
- بررسی این روایت از نظر دلالت 445
- اشاره 447
- 2. سکوت ائمه علیهم السلام در برابر اعمال مختار 447
- نکات مورد توجه این روایت 449
- مؤیدات دو دلیل فوق 450
- فلسفه تأیید امام 454
- اشاره 454
- 1. تشفی قلب های مؤمنان و اهل بیت 456
- 2. جلوگیری از تکرار فاجعه کربلا 456
- فرض دوم: امام راضی به خشونت نبود 460
- چرا مختار با امام سجاد علیه السلام مشورت نکرد؟ 461
- چرا ائمه علیهم السلام عمل مختار را تأیید کرده اند؟ 467
- نتیجه 468
- اشاره 469
- بخش نهم: با برنامه سازان 469
- اشاره 470
- با برنامه سازان 470
- فرمانروایی رسانه ها 470
- رسانه ها و الگوهای زندگی 472
- نقش و مسئولیت فیلم سازان 474
- مختار و مسئولیت فیلم سازان 475
- اشاره 478
- توصیه ها 478
- 1. شخصیت اصلی داستان 478
- 2. شخصیت های ویژه 479
- اشاره 481
- الف) در جبهه موافق مختار 481
- اشاره 481
- ابراهیم اشتر 481
- 3. نقش آفرینان اصلی 481
- ابوعمره (کیسان) 482
- عبداللّه بن کامل 482
- یزیدبن انس 482
- اشاره 483
- عبیداللّه بن زیاد 483
- ب) نقش آفرینان اصلی در جبهه مخالف 483
- احمربن شمیط 483
- مصعب بن زبیر 483
- مهلّب 484
- حصین بن نمیر 484
- شَبَثْ ربعی 485
- عبدالرحمان بن مخنف 485
- محمّدبن اشعث 485
- الف) در جبهه موافق مختار 486
- اشاره 486
- اشاره 486
- در جنگ با ابن مطیع 486
- 4. نقش آفرینان مقطعی 486
- در جنگ دوم با عبیداللّه زیاد 486
- در جنگ اول با ابن زیاد 486
- در عملیات آزادی محمّد حنفیه 487
- در جنگ با مصعب 487
- ب) نقش آفرینان مقطعی در جبهه مخالف 487
- اشاره 487
- در عملیات ناموفق تصرف مدینه 487
- 5. ماجراهای مهم 487
- دوران نوجوانی 488
- دوران کودکی 488
- مختار قبل از حادثه عاشورا 488
- بازگشت به کوفه 489
- مختار پس از حادثه عاشورا 489
- مختار پس از آزادی 490
- پس از نخستین شکست سپاه شام 491
- پس از تسلط بر کوفه 491
- باز هم به مصاف سپاه شام 492
- در انتقام گرفتن از قاتلین سیّدالشهدا 492
- مختار و ابن زبیر 493
- پرسش هایی برای گفت وگو با مردم 494
- آخرین نبرد 494
- پرسش های کارشناسی 495
- اشاره 499
- کتاب نامه 499
- منابع عربی 499
- منابع فارسی 505
ص:298
جنگ سختی درگرفته بود. ابراهیم و سپاه او با دلاوری و شجاعت تمام می جنگیدند. شاید یادآوری خاطرات نیم روز عاشورا و مجسّم شدن فداکاری ها و جان نثاری های حسین علیه السلام و یاران او در اذهان باعث شد که سپاهیان ابراهیم بی پروا بر قلب سپاه عبیداللّه بن زیاد هجوم آورند و با سپاهی که هم از نظر کمیّت افراد و هم از ناحیه برتری تجهیزات نظامی و امکاناتی چندین برابر آنان بودند بی هیچ ترسی در آویزند.
صدای چکاچک شمشیر و شیهه پیاپی ستوران و فریاد مجروحان فضای پر از غبار و خاک آلود نبردگاه را پر کرده و زمین در زیر گام های ستوران و جنگ آوران به لرزه در آمده بود. هر دو طرف برای به دست آوردن پیروزی آخرین تلاش های خود را می کردند. امّا پس از آن که روز از نیمه گذشت آثار شکست در میان سپاه دشمن نمایان شد. تدبیر صحیح و توان مندی بالای نظامی ابراهیم و نبرد بی پروا و مقاومت دلیرانه سپاه او اثر خود را در لشکر دشمن گذاشت، آن چنان که ترس بر جان آنان پنجه افکند و ناامیدی توان مقاومت شان را گرفت و در برابر دلاور مردان سپاه ابراهیم یکی پس از دیگری به زمین افکنده و تلفات سنگینی را متحمل شدند.(1)
هنگامی که فریاد ابراهیم بلند شد: «پرچمدار! پرچم را در قلب سپاه بر زمین بکوب. یاران، به دشمن امان ندهید که ان شاءاللّه پیروزی از آن شماست،» همه در قلب سپاه دشمن با فریادهای «یالثارات الحسین» (ای خون خواهان حسین علیه السلام ) هجوم آوردند.
وقتی پرچم به پیش برده شد ابراهیم نیز با اراده و توان مندی عالی
1- تاریخ طبری، ج 6 ، ص 89 ؛ کامل ابن اثیر، ج 4، ص 264؛ انساب الاشراف، ج 5، ص 250 .