- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- چکیده 8
- بخش اول: قبیله، خانواده و زمینه های تربیتی مختار 15
- اشاره 15
- فصل اول: قبیله مختار 17
- اشاره 17
- دو قبیله در کنار هم 18
- ثقیف پس از ظهور اسلام 20
- انگیزه های مقاومت ثقیف در برابر اسلام 21
- اشاره 24
- فصل دوم: خانواده مختار 24
- عروه نخستین شهید از قبیله ثقیف 24
- ابوعُبَید سردار دلاور 25
- ابوعُبَیْد فرمانده عدالت خواه 27
- شهادت ابوعُبید 28
- دَومَه شخصیت برجسته زن مسلمان 29
- فصل سوم: دوران کودکی و زمینه های تربیتی مختار 31
- اشاره 31
- دست نوازش علی علیه السلام بر سر مختار 31
- شرکت در جهاد در سیزده سالگی 32
- دنیای تازه ای فرا روی مختار 32
- نتیجه 33
- بخش دوم: اوصاف، ارتباطات و اندیشه های مختار پیش از حادثه عاشورا 35
- اشاره 35
- اشاره 37
- فصل اول: خصوصیات فردی و اخلاقی مختار 37
- همّت عالی و اندیشه بلند 37
- مختار مرد عبادت و زهد 38
- سخاوت و بزرگواری مختار 41
- مختار مرد کار و زحمت 43
- مختار خدای سخن و بیان 44
- مختار و عدالت اجتماعی 47
- اشاره 47
- فصل دوم: مواضع سیاسی و اجتماعی مختار 47
- سیاست مختار در برابر موالیان 48
- مختار و مدارا با دشمنان 49
- مختار در مقام داوری 49
- نتیجه 51
- موضع مختار در قبال سیاست امویان 52
- اشاره 52
- فصل سوم: عقاید مختار 52
- دلایل مخالفت مختار با معاویه 53
- مختار شیعه مخلص و انقلابی 56
- تعلیم معارف از اهل بیت 57
- مختار در غدیر خم 58
- مختار و امام حسن علیه السلام 59
- نگرانی مختار از امام حسن علیه السلام 61
- نگرش مختار به صلح امام حسن علیه السلام 66
- عقاید خاندان مختار 68
- بخش سوم: مختار و حادثه عاشورا 71
- اشاره 71
- فصل اول: مختار قبل از حادثه عاشورا 72
- مختار و مخالفت او با جانشینی یزید 72
- اشاره 72
- مختار مهماندار مسلم 75
- علت حضور مسلم در خانه مختار 77
- مختار و تلاش برای یاری حسین علیه السلام 79
- عبیداللّه بن زیاد به جای نعمان بن بشیر 81
- مسلم در خانه هانی 83
- خبر غیر منتظره 84
- رهایی مختار از کام مرگ 87
- مختار در زندان ابن زیاد 90
- خشم مختار پس از شهادت امام حسین علیه السلام 91
- مژده میثم از آینده مختار 93
- رهایی مختار از زندان 94
- حرکت مختار به سوی حجاز 97
- اشاره 97
- فصل دوم: مختار پس از حادثه عاشورا 97
- علت حرکت به سوی حجاز 98
- اشاره 100
- فصل سوم: ابن زبیر؛ اندیشه ها و روش ها 100
- ابن زبیر از زبان امام علی علیه السلام 100
- ابن زبیر و شهادت امام حسین علیه السلام 101
- ابن زبیر، عوام فریبی و فرصت طلبی 104
- فصل چهارم: مختار و ابن زبیر 106
- اشاره 106
- شرایط مختار و ترس ابن زبیر از آن ها 108
- مختار و رهبری ابن زبیر 110
- اهداف ابن زبیر از کنار آمدن با مختار 112
- به خون نشستن قیام مردم مدینه 114
- جنایات هولناک سپاه شام در مدینه 116
- حمله به مکه و وحشت ابن زبیر 117
- دفاع از مکه و دلداری به ابن زبیر 119
- مرگ یزید و شانس ابن زبیر 121
- عهد شکنی ابن زبیر و تصمیم مختار 122
- اشاره 125
- بخش چهارم: قیام مختار 125
- در اندیشه بازگشت به عراق 127
- فصل اول: زمینه سازی برای قیام 127
- اشاره 127
- مختار و محمّد حنفیّه 128
- چرا مختار نزد محمد حنفیه رفت؟ 130
- نهضت مختار و رهبری امام سجاد علیه السلام 130
- حرکت به سوی عراق 132
- تجدید میثاق بر سر مزار یار 133
- بازگشت به کوفه 134
- فصل دوم: زمینه های قیام مختار 137
- اشاره 137
- درماندگی ابن زیاد در برابر آتش خشم مردم 138
- مختار و سلیمان بن صُرد خزاعی 141
- عوامل موفقیت مختار در قبال توّابین 143
- فصل سوم: ابن زبیر و تلاش برای مهار قیام مختار 147
- حاکمان ابن زبیر در کوفه 147
- اشاره 147
- مختار در زندان ابن زبیر 148
- بزرگان کوفه، امام سجّاد و قیام مختار 152
- فصل چهارم: مختار پس از آزادی 152
- اشاره 152
- ابن مطیع حاکم جدید ابن زبیر 155
- سیاست ابن مطیع در قبال مختار 156
- دعوت از سردار دلاور ابراهیم بن اشتر 159
- فصل پنجم: زبانه کشیدن شراره های خشم انقلاب 159
- اشاره 159
- بیعت ابراهیم گامی به سوی پیروزی 162
- کوفه در التهاب قیام بزرگ 166
- مژده نخستین پیروزی 167
- صدور فرمان قیام 171
- طلیعه خورشید پیروزی در شب باشکوه 172
- تحرکات دشمن در قبال نیروهای انقلاب 175
- مقایسه دو سپاه 177
- یورش ظفرمندانه به قلب دشمن 178
- به سوی فتح آخرین سنگر 180
- فرار با لباس زنانه 184
- تبیین هدف در نخستین خطبه پس از پیروزی 186
- نکات خطبه 189
- بیعت رستگاری و پیمان آگاهانه 190
- بخش پنجم: حکومت، سیاست و مقابله با تجاوز و توطئه 193
- اشاره 193
- اشاره 195
- فصل اول: سیاست اداری و حکومتی مختار 195
- اشاره 195
- تشکیلات دولتی و سیاست حکومتی 195
- الف) در مرکز انقلاب (کوفه) 196
- ب) در سایر ولایات 197
- روش اداری و حکومتی مختار 200
- تشکیل سپاه منظم برای دفاع از مردم 205
- پیشروی اموی ها به سوی موصل 207
- فصل دوم: مقابله با دشمنان خارجی و نفاق داخلی 207
- اشاره 207
- گسیل سپاه به سوی موصل 209
- نخستین نبرد پیروزمندانه 211
- شکست دوباره اموی ها 211
- واقعه تلخ 212
- فصل سوم: مقابله با توطئه داخلی 215
- شورش اشراف و جنایتکاران کربلا 215
- اشاره 215
- ریشه ها و عناصر این شورش 218
- امویان نقابدار در کوفه 219
- آغاز شورش کوفه 223
- محاصره مختار 227
- سرکوبی شورش 229
- پس از سرکوبی شورش 231
- آمار کشته شدن و اسرای شورشیان 231
- بخش ششم:رایت انتقام 235
- اشاره 235
- فصل اول: درخشش شمشیر انتقام آل علی علیه السلام 237
- اشاره 237
- اشاره 238
- در جستجوی جنایتکاران کربلا 238
- تعقیب و دست گیری سه تن از جانیان 238
- مجازات نافع بن مالک 240
- خولی، مسلمان یا کافر؟ 240
- با تو جنگیده ام، اما در کربلا نبودم (معرفی سه نفر از قاتلین امام حسین علیه السلام) 242
- سرنوشت مُرَّه بن منقذ 244
- آنانی که بر اجساد شهدا اسب تاختند 246
- از تقدیر خدا نمی توان گریخت (عاقبت حکیم بن طفیل) 246
- عمربن سعد و امان مختار 248
- واقعا مختار به عمر سعد امان داد؟ 250
- در اندیشه مجازات عمر سعد 256
- تصمیم به فرار 260
- سر عمر سعد نزد مختار 262
- خدایا، پاداش نیکو به مختار عنایت کن! 266
- آخرین تقدیر خدا 267
- شمر در چنگال عدالت 268
- مجازات سنان 275
- حرمله؛ تلخی آهن و سوزش آتش 276
- سجده طولانی و روزه شکر 279
- سرنوشت تلخ عمروبن حجّاج 280
- انهدام خانه های فراریان جانی 282
- فصل دوم: مصاف دوباره با سپاه شام 283
- آمادگی نیروها برای سرکوبی عبیداللّه زیاد 283
- اشاره 283
- حرکت به سوی موصل 284
- عهد شکنی عبیداللّه بن حرّ 286
- برخورد با نیروهای شام 288
- پیش آمد جالب 288
- شب باشکوه و خاطره انگیز 291
- سخنان آتشین ابراهیم 292
- آغاز نبرد 294
- مقابله تن به تن 297
- «احوص» در برابر «ابن ضبعان» 297
- اشاره 297
- کشته شدن حصین بن نمیر 300
- حصین بن نُمیر و جنایات او 300
- فرمان حمله عمومی و اوج درگیری 302
- شریک بن جدیر کیست؟ 302
- هلاکت ابن زیاد به دست ابراهیم 305
- شام غریبان یا جشن پیروزی 306
- مژده فتح بزرگ به مختار 307
- ابراهیم پس از تسلط بر موصل 308
- بزرگواری ابراهیم 309
- سر ابن زیاد نزد مختار 310
- بهترین هدیه برای امام سجّاد علیه السلام 311
- مار بر سر ابن زیاد 311
- موقعیت مختار پس از این پیروزی 314
- اشاره 316
- بخش هفتم:آخرین نبرد 316
- تصادم قدرت در عراق 317
- اشاره 317
- فصل اول: مختار و ابن زبیر 317
- نرمش مختار در قبال ابن زبیر 318
- چرا نرمش؟ 319
- واکنش ابن زبیر در برابر نامه مختار 321
- در فکر تصرف مدینه 324
- حیله عباس بن سهل و ناکامی نقشه مختار 329
- واکنش مختار پس از کشته شدن شرحبیل 332
- اشاره 335
- ابن زبیر و مبارزه در حجاز 335
- فصل دوم: ابن زبیر و مبارزه با مختار 335
- محمد حنفیه در زندان ابن زبیر 337
- حرمت کعبه و تدبیر مختار برای نجات محمّد حنفیّه 340
- عملیات نجات و ترس ابن زبیر 342
- گسیل نیروهای عملیات نجات به مکه 342
- مبارزه ابن زبیر در عراق 347
- مصعب در بصره 348
- اشاره 349
- مصعب و فراریان کوفه 349
- 2. محمّد بن اشعث 350
- 1. شَبَث بن رِبعی 350
- مصعب و اصرار بر آمدن مهلّب 351
- محمّدبن اشعث در پی آوردن مهلّب به بصره 352
- قدرت نمایی مهلّب در بصره 353
- نقش فراریان قبل از جنگ 354
- مصعب در تدارک حمله به کوفه 356
- آمادگی مختار برای مقابله با مصعب 358
- توطئه مصعب برای فریب ابن شمیط 360
- مقابله دو سپاه 362
- شهادت فرمانده کل نیروهای مختار 364
- چه سعادتی است مرگ شرافت مندانه! 366
- پیشروی مصعب به سوی کوفه 367
- رودررویی دو لشکر و تدبیر مختار 368
- شروع نبرد به فرماندهی مختار 369
- اوج درگیری 371
- محمّد اشعث باید کشته شود 373
- بازگشت مختار به کوفه 375
- پیشروی مصعب در داخل شهر 376
- درگیری در داخل شهر 378
- اگر دین ندارید آزاده باشید! 381
- آخرین نبرد 383
- فصل سوم: پس از شهادت مختار 386
- اشاره 386
- سخت گیری بر همسران مختار 387
- دلاوری مادر مختار 390
- عوامل شکست قیام مختار 390
- مختار عدالت جوی آزادی خواه 393
- بخش هشتم: پاسخ به شبهات 396
- اشاره 396
- اشاره 397
- فصل اول: پاسخ به شبهات 397
- آیا مختار شیعه بود؟ 402
- محمّد حنفیه و مذهب کیسانیه 405
- امام سجاد علیه السلام و حکومت مختار 408
- اشاره 411
- فصل دوم: مختار از دیدگاه اخبار 411
- اخباری که مختار در آن مدح شده 411
- آنچه از این روایات به دست می آید 415
- اخباری که مختار در آن ها ذم شده است 416
- بررسی این دو روایت 417
- مختار و ادعای نبوت! 421
- فصل سوم: آیا مختار قدرت طلب بود؟ 424
- اشاره 424
- منظور از قدرت طلبی 424
- دو نکته مهم 427
- اشاره 427
- 1. دشمنان اهل بیت و حکام اموی 428
- 2. عناصر نژاد گرای عرب 429
- مختار و قدرت طلبی 430
- بررسی این روایت 431
- چرا ابراهیم بن اشتر در نبرد با مصعب خواسته نشد؟ 433
- دلایل انتخاب احمر بن شمیط به فرماندهی 435
- آیا ابراهیم از محاصره مختار آگاهی داشت؟ 436
- اشاره 440
- فصل چهارم: مختار و خشونت 440
- ممنوعیت خشونت در اسلام 441
- مثله کردن و فتاوای علما 443
- فصل پنجم: امام سجاد علیه السلام و اعمال مختار 444
- اشاره 444
- فرض اول: عمل مختار مورد تأیید امام سجاد علیه السلام بود 444
- اشاره 444
- اشاره 444
- 1. روایت منهال 444
- بررسی این روایت از نظر دلالت 445
- اشاره 447
- 2. سکوت ائمه علیهم السلام در برابر اعمال مختار 447
- نکات مورد توجه این روایت 449
- مؤیدات دو دلیل فوق 450
- اشاره 454
- فلسفه تأیید امام 454
- 2. جلوگیری از تکرار فاجعه کربلا 456
- 1. تشفی قلب های مؤمنان و اهل بیت 456
- فرض دوم: امام راضی به خشونت نبود 460
- چرا مختار با امام سجاد علیه السلام مشورت نکرد؟ 461
- چرا ائمه علیهم السلام عمل مختار را تأیید کرده اند؟ 467
- نتیجه 468
- اشاره 469
- بخش نهم: با برنامه سازان 469
- با برنامه سازان 470
- اشاره 470
- فرمانروایی رسانه ها 470
- رسانه ها و الگوهای زندگی 472
- نقش و مسئولیت فیلم سازان 474
- مختار و مسئولیت فیلم سازان 475
- توصیه ها 478
- اشاره 478
- 1. شخصیت اصلی داستان 478
- 2. شخصیت های ویژه 479
- ابراهیم اشتر 481
- اشاره 481
- اشاره 481
- 3. نقش آفرینان اصلی 481
- الف) در جبهه موافق مختار 481
- یزیدبن انس 482
- ابوعمره (کیسان) 482
- عبداللّه بن کامل 482
- عبیداللّه بن زیاد 483
- مصعب بن زبیر 483
- احمربن شمیط 483
- اشاره 483
- ب) نقش آفرینان اصلی در جبهه مخالف 483
- حصین بن نمیر 484
- مهلّب 484
- شَبَثْ ربعی 485
- عبدالرحمان بن مخنف 485
- محمّدبن اشعث 485
- اشاره 486
- در جنگ اول با ابن زیاد 486
- اشاره 486
- 4. نقش آفرینان مقطعی 486
- الف) در جبهه موافق مختار 486
- در جنگ با ابن مطیع 486
- در جنگ دوم با عبیداللّه زیاد 486
- در جنگ با مصعب 487
- اشاره 487
- در عملیات آزادی محمّد حنفیه 487
- در عملیات ناموفق تصرف مدینه 487
- ب) نقش آفرینان مقطعی در جبهه مخالف 487
- 5. ماجراهای مهم 487
- دوران نوجوانی 488
- دوران کودکی 488
- مختار قبل از حادثه عاشورا 488
- بازگشت به کوفه 489
- مختار پس از حادثه عاشورا 489
- مختار پس از آزادی 490
- پس از تسلط بر کوفه 491
- پس از نخستین شکست سپاه شام 491
- در انتقام گرفتن از قاتلین سیّدالشهدا 492
- باز هم به مصاف سپاه شام 492
- مختار و ابن زبیر 493
- پرسش هایی برای گفت وگو با مردم 494
- آخرین نبرد 494
- پرسش های کارشناسی 495
- اشاره 499
- کتاب نامه 499
- منابع عربی 499
- منابع فارسی 505
ص:300
قهرمان خود باشند. نخستین جنگ آور از سپاه عبیداللّه بن زیاد که مرد شجاعی به نام «ابن ضبعان کلبی» بود پا به میدان نهاد و در حالی که با اسبش مانور می داد و آن را به جست و خیز وا می داشت و گرد و خاکی به راه انداخته بود سپاه ابراهیم را مخاطب قرار داد: «ای شیعیان مختار دروغ گو، وای پیروان فرزند اشتر گمراه، به نبردم بیایید».
او برای معرفی خود شروع به رجزخوانی کرد:
من فرزند مردی بزرگوار و صاحب فضیلتم
و از گروهی ام که از آیین علی علیه السلام بیزارند
و از دیر زمانی است که بر اعتقاد خود استوارند.
«احوص بن شداد همدانی» که از شیعیان مؤمن و شجاع قبیله همدان بود، پس از کسب اجازه از فرمانده محبوبش ابراهیم، پا به میدان نهاد و با دلاوری و استواری چون کوه در برابر آن مرد شامی ایستاد و در جواب بی ادبی و هتاکی او نسبت به امام علی علیه السلام گفت:
من فرزند شدادم و پیرو آیین علی علیه السلام ،
هرگز دل به دوستی عثمان فرزند اروی نبسته ام.
هر آن کس که امروز در برابرم قرار گیرد
آن چنان ضربتی زنم که آتش از آن زبانه کشد.(1)
پس از این رجز خوانی هر دو در برابر هم قرار گرفتند و در کمین فرصتی برآمدند تا با حمله ای کار یکدیگر را تمام کنند.
احوص در حالی که تمام حرکات مرد شامی را زیر نظر داشت گفت: تو کیستی خودت را معرفی کن!
1- اصدق الاخبار، صص 83 _ 84 ؛ ذوب النضار، ص 133؛ بحارالانوار، ج 45، ص 381؛ عوالم، صص 701 _ 702 .