کار در زندگی فردی و اجتماعی از دیدگاه قرآن صفحه 141

وَ ما لَنا أَلاّ نَتَوَکَّلَ عَلَی اللّهِ وَ قَدْ هَدانا سُبُلَنا وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلی ما آذَیْتُمُونا وَ عَلَی اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ. (ابراهیم: 12)

و چرا بر خدا توکل نکنیم و حال آن که ما را به راه هایمان رهبری کرده است؟ و البته ما بر آزاری که به ما رساندید، شکیبایی خواهیم کرد و توکل کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند.

در زمینه «تفویض» و واگذاری کارها به خداوند، یک مورد در قرآن با لفظ «افوض» آمده است:

وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ. (غافر: 44)

و کارم را به خدا می سپارم؛ خداست که به [حال] بندگان [خود] بیناست.

تعریف توکل

رسول اکرم صلی الله علیه و آله معنای توکل را از جبرئیل پرسید؛

جبرئیل فرمود: مأیوس شدن از مردم و علم به این که سود، زیان، بخشش و بازداشتن به دست مخلوق نیست.

اگر انسان این گونه باشد، جز برای خدا کار نمی کند، امیدی به غیر خدا ندارد. از غیر خدا نمی ترسد، طمعی به غیر خدا ندارد؛ توکل این است.(1)

فرق توکل و تفویض

«تفویض» گر چه از نظر مفهوم با «توکل» شباهت زیادی دارد، ولی مرحله ای برتر از آن است؛ چرا که «حقیقت توکل» خدا را وکیل خویش دانستن است، ولی مفهوم تفویض واگذاری مطلق به اوست؛ زیرا گاه انسان وکیلی برمی گزیند،