- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- هدف پژوهش 9
- فرضیه های پژوهش 9
- فرضیه اصلی 10
- دیگر فرضیه ها 10
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- اشاره 12
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 6 . شأن 15
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 11. جهد «جهاد» 16
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 10. جوب «جابوا» 16
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 13. «جِدّ» 17
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- ب) ارتباط با خدا 21
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- اشاره 29
- اشاره 29
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 2. هدف مندی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- اشاره 43
- 1. عبادی بودن کار 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- اشاره 49
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- 1. تعلیم و تربیت 59
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 2. دین پژوهی 62
- اشاره 63
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- 5. قضاوت 66
- اشاره 67
- 6 . حفظ امنیت 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- کشاورزی 70
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- د) رزق پاکیزه 74
- اشاره 75
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- الف) مالک بودن انسان 76
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- اشاره 78
- 10. تجارت 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- اشاره 80
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- الف) تجارت دریایی 81
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- اشاره 83
- 12. صنعت 83
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- ب) صنعت زره سازی 84
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- 13. گردش گری 85
- الف) اجاره اموال 88
- اشاره 88
- 14. اجاره 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- 15. کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- 16. کار زنان 93
- اشاره 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- فصل اول: عوامل 97
- اشاره 97
- راحتی 97
- الف) اهداف 98
- اشاره 99
- اشاره 99
- ب) انگیزه ها 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- 2. شخصیت طلبی 103
- اشاره 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- 3. انگیزه بقا 106
- اشاره 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- اشاره 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 4. تنبلی و سستی 117
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- ب) موانع بیرونی 118
- اشاره 118
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- اشاره 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- الف) چند شغلی 121
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- تعریف ادب 122
- اشاره 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- فرق آداب با قراردادها 124
- قراردادهای کار 124
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- اشاره 125
- اشاره 125
- الف) شناخت درست کار 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- اشاره 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- 1. نیت در کار 130
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- اهمیت نیت 130
- اشاره 130
- اخلاص در نیت 131
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- تعریف عمل خالص 132
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- هشدار به مؤمنان 134
- اشاره 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- 6 . درخواست از خدا 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- فرق توکل و تفویض 141
- تعریف توکل 141
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- توسل به وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- اشاره 144
- تعریف صبر 144
- تأثیر صبر 145
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- پاداش صبر کنندگان 145
- اشاره 146
- ج) آداب کار 146
- 1. دور اندیشی 146
- 2. تقسیم کار 147
- اشاره 148
- 2. کاردانی 148
- 1. امانت داری 148
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- زمامداری طالوت 149
- نگرش قرآن به زن 150
- اشاره 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- نتیجه 155
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- کار کودکان 156
- زمان استراحت 158
- 3. تقسیم زمان 158
- اشاره 158
- زمان کار 159
- شب کاری 159
- خواب بین روز 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- سعد و نحسی روزها 162
- اشاره 162
- فال نیک یا بد زدن 163
- فال بد زدن در قرآن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- 3. اثر روانی این امر 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- 7. عجله در کار 169
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- اشاره 169
- عجله ناپسند 170
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- عجله پسندیده 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- حرص ناپسند 172
- اشاره 172
- 8 . حرص بر کار 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- پرکاری پیامبر خدا 174
- به تأخیر انداختن کارها 175
- کم کاری 175
- 9. کیفیت کار 176
- اشاره 176
- 1. حُسن برخورد 177
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- اشاره 178
- 2. مشورت 178
- روش مؤمنان 179
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- ویژگی مشاور 179
- فایده های مشورت 180
- اشاره 181
- 3. همکاری 181
- ملاک همکاری 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- 5. قرارداد 183
- اشاره 183
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 4. مزد کار 185
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- 6 . وفای به عهد 188
- اشاره 188
- لزوم وفای به عهد 189
- اهمیت وفای به عهد 189
- انسان و بار امانت الهی 191
- اشاره 191
- امین بودن انبیای الهی 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- راستگویی و دیگر آداب 193
- اشاره 193
- 8 . راست گویی 193
- سوگند 195
- نقض سوگند 195
- سوگند برای نیرنگ 195
- اشاره 196
- محدودیت های اختیار 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- تعریف انضباط 201
- 10. نظم و انضباط 201
- اشاره 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- اشاره 204
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- اشاره 205
- تعریف فرهنگ کار 205
- ابعاد فرهنگ 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- وظیفه دست اندر کاران 208
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- اشاره 209
- مفهوم کار 209
- 2. وجدان کاری 209
- مفهوم وجدان 209
- تعریف وجدان کاری 209
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- 3. قانون کار 210
- تأثیر وجدان کاری 210
- اشاره 210
- اشاره 211
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 213
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- اشاره 214
- 3. زراندوزی 215
- اشاره 215
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- ب) منع انفاق 216
- الف) مال دوستی افراطی 216
- ج) کم فروشی 217
- د) عذاب قیامت 217
- ه ) دیگر آثار 218
- 4. ربا 218
- اشاره 218
- جنگ با خدا و رسول 219
- آثار زیان بار ربا 219
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- هلاکت جامعه 220
- سبک شمردن حرام 220
- فرار از ربا 221
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- ترک شدن واجبات 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- اشاره 224
- قمار 224
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- شراب 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- کارهای مکروه 226
- ب) آثار کارهای حلال 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- اشاره 226
- آثار معنوی فردی 227
- 2. پرورش عقل 227
- اشاره 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 5. پاداش آخرتی 229
- آثار معنوی جمعی 229
- 3. نوآوری 229
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- اشاره 233
- آثار فردی 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- 2. حقوق و دستمزد 236
- تعریف ها 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق 243
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- اشاره 245
- الف) مفهوم رزق 245
- ج) تضمین روزی 246
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- اشاره 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- اشاره 249
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- روزی خوردن از بیت المال 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- اشاره 253
- 4. عذاب الهی 253
- دو - گناه 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- ب) کفران نعمت 257
- اشاره 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- اشاره 262
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- تعریف استدراج 264
- اشاره 266
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- عذاب قوم عاد 267
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب فرعونیان 267
- سه - عمل صالح 268
- اشاره 268
- اشاره 269
- الف) ایمان و تقوا 269
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 3. تقوا و روزی 271
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ب) شکر نعمت 272
- اشاره 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- شکر قلبی 274
- شکر زبانی 274
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- اشاره 274
- شکر عملی 274
- اشاره 275
- ج) دعا و استغفار 275
- 1. بشارت هود 276
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 2. بشارت نوح 276
- 3. خطبه درخواست باران 277
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- د) هجرت 278
- اشاره 279
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- یک - حدود الهی 279
- الف) حد تکوینی 279
- اشاره 279
- ج) حد اعتدال 280
- دو - نفی فقر و نداری 280
- ب) حد تشریعی 280
- اشاره 282
- سه - نفی زراندوزی 282
- اشاره 283
- الف) ریشه زراندوزی 283
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- اشاره 286
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- ب) حد سطح زندگی 288
- اشاره 288
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- آیات اسراف و تبذیر 289
- نشانه های اسراف کار 290
- اشاره 291
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- اشاره 298
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- تأمین زندگی فردی 299
- سطح زندگی دولت مردان 299
- اشاره 299
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- اشاره 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه 302
- نتیجه گیری نهایی 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
اِیّاکُم وَ تَسویفَ الْعملِ بادِرُوا به اذا أَمْکَنَکُم.(1)
مبادا کار را به تأخیر اندازید، در صورت امکان، آن را انجام دهید.
انسان پرکار، بر خلاف افراد سست و تنبل که با کم کاری خو گرفته اند، همواره می کوشد کار امروز را به فردا نیاندازد.
پس کم کاری ناپسند است، ولی اگر حرص بر کار به معنای پرکاری در جهت عملی کردن اهداف والای الهی بدانیم پسندیده است، ولی اگر حرص را به معنای فزون طلبی در برخورداری از خواسته دنیا بگیریم، نکوهیده و ناپسند خواهد بود؛ زیرا انسان را از خدا غافل می کند و در دام شیطان می اندازد.
9. کیفیت کار
اشاره
توجه به چگونگی انجام کار، چه از نظر مادی و چه از نظر معنوی (یعنی مخلصانه و در حد توان خود کار کردن)، از دیدگاه قرآنی اهمیت ویژه ای دارد.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله تا اندازه ای به محکم کاری و توجه به چگونگی انجام کار اهمیت می داد که وقتی فرزندش را به خاک می سپارند، با دست خود ناهمواری قبر را اصلاح می کند و می فرماید:
اِذا عَمِلَ اَحَدُکُم عَملاً فَلْیُتْقِنْ(2)
هرگاه کاری می کنید آن را محکم انجام دهید.
1- . بحارالانوار، ج 10، ص 111، ح 1، ب 7.
2- . جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ج 2، ص 802.