- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- هدف پژوهش 9
- فرضیه های پژوهش 9
- دیگر فرضیه ها 10
- فرضیه اصلی 10
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- اشاره 12
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 6 . شأن 15
- 11. جهد «جهاد» 16
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 10. جوب «جابوا» 16
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 13. «جِدّ» 17
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- ب) ارتباط با خدا 21
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- اشاره 29
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- اشاره 29
- 2. هدف مندی انسان 32
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- 1. عبادی بودن کار 43
- اشاره 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- اشاره 49
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 1. تعلیم و تربیت 59
- 2. دین پژوهی 62
- اشاره 63
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- 5. قضاوت 66
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- 6 . حفظ امنیت 67
- اشاره 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- کشاورزی 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- د) رزق پاکیزه 74
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- اشاره 75
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- الف) مالک بودن انسان 76
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- اشاره 78
- 10. تجارت 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- اشاره 80
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- الف) تجارت دریایی 81
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- 12. صنعت 83
- اشاره 83
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- ب) صنعت زره سازی 84
- 13. گردش گری 85
- اشاره 88
- الف) اجاره اموال 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- 14. اجاره 88
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- 15. کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- 16. کار زنان 93
- اشاره 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- فصل اول: عوامل 97
- راحتی 97
- اشاره 97
- الف) اهداف 98
- اشاره 99
- اشاره 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- ب) انگیزه ها 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- 2. شخصیت طلبی 103
- اشاره 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- 3. انگیزه بقا 106
- اشاره 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- اشاره 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 4. تنبلی و سستی 117
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- اشاره 118
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- ب) موانع بیرونی 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- اشاره 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- الف) چند شغلی 121
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- اشاره 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- تعریف ادب 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- قراردادهای کار 124
- فرق آداب با قراردادها 124
- اشاره 125
- الف) شناخت درست کار 125
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- اشاره 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- اشاره 127
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- 1. نیت در کار 130
- اهمیت نیت 130
- اشاره 130
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- اخلاص در نیت 131
- تعریف عمل خالص 132
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- اشاره 134
- هشدار به مؤمنان 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- 6 . درخواست از خدا 137
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- تعریف توکل 141
- فرق توکل و تفویض 141
- توسل به وسیله ها 142
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- تعریف صبر 144
- اشاره 144
- تأثیر صبر 145
- پاداش صبر کنندگان 145
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- 1. دور اندیشی 146
- ج) آداب کار 146
- اشاره 146
- 2. تقسیم کار 147
- اشاره 148
- 1. امانت داری 148
- 2. کاردانی 148
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- زمامداری طالوت 149
- اشاره 150
- نگرش قرآن به زن 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- نتیجه 155
- کار کودکان 156
- 3. تقسیم زمان 158
- اشاره 158
- زمان استراحت 158
- شب کاری 159
- خواب بین روز 159
- زمان کار 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- سعد و نحسی روزها 162
- اشاره 162
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- فال بد زدن در قرآن 163
- فال نیک یا بد زدن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- 3. اثر روانی این امر 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- اشاره 169
- 7. عجله در کار 169
- عجله ناپسند 170
- عجله پسندیده 171
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- حرص ناپسند 172
- اشاره 172
- 8 . حرص بر کار 172
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری پیامبر خدا 174
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- به تأخیر انداختن کارها 175
- کم کاری 175
- 9. کیفیت کار 176
- اشاره 176
- 1. حُسن برخورد 177
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- 2. مشورت 178
- اشاره 178
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- ویژگی مشاور 179
- روش مؤمنان 179
- فایده های مشورت 180
- اشاره 181
- 3. همکاری 181
- ملاک همکاری 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- اشاره 183
- 5. قرارداد 183
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 4. مزد کار 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- اشاره 188
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- 6 . وفای به عهد 188
- لزوم وفای به عهد 189
- اهمیت وفای به عهد 189
- امین بودن انبیای الهی 191
- انسان و بار امانت الهی 191
- اشاره 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- 8 . راست گویی 193
- راستگویی و دیگر آداب 193
- اشاره 193
- سوگند برای نیرنگ 195
- نقض سوگند 195
- سوگند 195
- محدودیت های اختیار 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- اشاره 196
- 10. نظم و انضباط 201
- تعریف انضباط 201
- اشاره 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- اشاره 204
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- تعریف فرهنگ کار 205
- ابعاد فرهنگ 205
- اشاره 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- وظیفه دست اندر کاران 208
- اشاره 209
- مفهوم کار 209
- تعریف وجدان کاری 209
- 2. وجدان کاری 209
- مفهوم وجدان 209
- اشاره 210
- تأثیر وجدان کاری 210
- 3. قانون کار 210
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- اشاره 211
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 213
- اشاره 214
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- اشاره 215
- 3. زراندوزی 215
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- ب) منع انفاق 216
- الف) مال دوستی افراطی 216
- ج) کم فروشی 217
- د) عذاب قیامت 217
- ه ) دیگر آثار 218
- 4. ربا 218
- اشاره 218
- آثار زیان بار ربا 219
- جنگ با خدا و رسول 219
- سبک شمردن حرام 220
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- هلاکت جامعه 220
- ترک شدن واجبات 221
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- فرار از ربا 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- شراب 224
- قمار 224
- اشاره 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- ب) آثار کارهای حلال 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- کارهای مکروه 226
- اشاره 226
- اشاره 227
- آثار معنوی فردی 227
- 2. پرورش عقل 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 5. پاداش آخرتی 229
- 3. نوآوری 229
- آثار معنوی جمعی 229
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- اشاره 233
- آثار فردی 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- 2. حقوق و دستمزد 236
- تعریف ها 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- انفاق 243
- الف) مفهوم رزق 245
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- اشاره 245
- ج) تضمین روزی 246
- اشاره 247
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- اشاره 249
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- روزی خوردن از بیت المال 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- 4. عذاب الهی 253
- دو - گناه 253
- اشاره 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- ب) کفران نعمت 257
- اشاره 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- اشاره 262
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- تعریف استدراج 264
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- اشاره 266
- عذاب قوم عاد 267
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب فرعونیان 267
- اشاره 268
- سه - عمل صالح 268
- الف) ایمان و تقوا 269
- اشاره 269
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 3. تقوا و روزی 271
- اشاره 272
- ب) شکر نعمت 272
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- اشاره 274
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- شکر زبانی 274
- شکر عملی 274
- شکر قلبی 274
- ج) دعا و استغفار 275
- اشاره 275
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 1. بشارت هود 276
- 2. بشارت نوح 276
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- 3. خطبه درخواست باران 277
- د) هجرت 278
- یک - حدود الهی 279
- الف) حد تکوینی 279
- اشاره 279
- اشاره 279
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- ج) حد اعتدال 280
- ب) حد تشریعی 280
- دو - نفی فقر و نداری 280
- اشاره 282
- سه - نفی زراندوزی 282
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- الف) ریشه زراندوزی 283
- اشاره 283
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- اشاره 286
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- ب) حد سطح زندگی 288
- اشاره 288
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- آیات اسراف و تبذیر 289
- نشانه های اسراف کار 290
- اشاره 291
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- اشاره 298
- اشاره 299
- تأمین زندگی فردی 299
- سطح زندگی دولت مردان 299
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- اشاره 300
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه گیری نهایی 302
- نتیجه 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
البته، تداخل کارها بیش تر از نبودن نظم و انضباط در کارها ناشی می شود وگرنه اگر انسان خود را به نظم عادت دهد و برای هر کاری زمانی را در نظر بگیرد، کم تر با مشکل روبه رو می شود. ممکن است در مواردی نیز عوامل غیر قابل پیش بینی، در برنامه کاری اختلال ایجاد کند که در این صورت کننده کار معذور است.
10. نظم و انضباط
اشاره
اهمیت این بحث در سخنان امام علی علیه السلام کاملاً روشن است. علی علیه السلام به امام حسن و امام حسین علیه السلام فرمود:
أُوصیکُما و جمیعَ وَلَدی و أَهلی و مَن بَلَغَهُ کتابی بِتَقْوی اللّهِ و نَظْمِ اَمرِکُم.(1)
شما و همه فرزندان و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد، به ترس از خدا و آراستن کارها سفارش می کنم.
همان گونه که در بیان حضرت پیدا است، نظم که ملازم با انضباط است و بدون آن محقق نخواهد شد، در کنار تقوی قرار گرفته است.
اگر تقوی و نظم که اساس موفقیت در هر کاری است به خوبی تحلیل شود، خواهیم دید که این دو، تفکیک ناپذیرند؛ زیرا پرهیزکار واقعی کسی است که از بی نظمی و بی انضباطی در کارهایش پرهیز نماید.
تعریف انضباط
با توجه به معانی لغوی و اصطلاحی، انضباط عبارت است از: رعایت نظم، قوانین، مقررات،
1- . نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، نامه 47، ص 321.