- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- فرضیه های پژوهش 9
- هدف پژوهش 9
- فرضیه اصلی 10
- دیگر فرضیه ها 10
- اشاره 12
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 6 . شأن 15
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 10. جوب «جابوا» 16
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 11. جهد «جهاد» 16
- 13. «جِدّ» 17
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- ب) ارتباط با خدا 21
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- اشاره 29
- اشاره 29
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 2. هدف مندی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- 1. عبادی بودن کار 43
- اشاره 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- اشاره 49
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- 1. تعلیم و تربیت 59
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 2. دین پژوهی 62
- اشاره 63
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- 5. قضاوت 66
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- اشاره 67
- 6 . حفظ امنیت 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- کشاورزی 70
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- د) رزق پاکیزه 74
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- اشاره 75
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- الف) مالک بودن انسان 76
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- اشاره 78
- 10. تجارت 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- اشاره 80
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- الف) تجارت دریایی 81
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- اشاره 83
- 12. صنعت 83
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- ب) صنعت زره سازی 84
- 13. گردش گری 85
- اشاره 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- الف) اجاره اموال 88
- 14. اجاره 88
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- 15. کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- 16. کار زنان 93
- اشاره 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- فصل اول: عوامل 97
- اشاره 97
- راحتی 97
- الف) اهداف 98
- اشاره 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- ب) انگیزه ها 99
- اشاره 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- 2. شخصیت طلبی 103
- اشاره 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- 3. انگیزه بقا 106
- اشاره 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- اشاره 108
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- اشاره 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 4. تنبلی و سستی 117
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- ب) موانع بیرونی 118
- اشاره 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- اشاره 120
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- الف) چند شغلی 121
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- اشاره 122
- تعریف ادب 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- قراردادهای کار 124
- فرق آداب با قراردادها 124
- الف) شناخت درست کار 125
- اشاره 125
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- اشاره 125
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- اشاره 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- 1. نیت در کار 130
- اهمیت نیت 130
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- اشاره 130
- اخلاص در نیت 131
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- تعریف عمل خالص 132
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- اشاره 134
- هشدار به مؤمنان 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- 6 . درخواست از خدا 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- فرق توکل و تفویض 141
- تعریف توکل 141
- توسل به وسیله ها 142
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- تعریف صبر 144
- اشاره 144
- پاداش صبر کنندگان 145
- تأثیر صبر 145
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- اشاره 146
- 1. دور اندیشی 146
- ج) آداب کار 146
- 2. تقسیم کار 147
- 1. امانت داری 148
- اشاره 148
- 2. کاردانی 148
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- زمامداری طالوت 149
- اشاره 150
- نگرش قرآن به زن 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- نتیجه 155
- کار کودکان 156
- زمان استراحت 158
- اشاره 158
- 3. تقسیم زمان 158
- زمان کار 159
- خواب بین روز 159
- شب کاری 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- اشاره 162
- سعد و نحسی روزها 162
- فال بد زدن در قرآن 163
- فال نیک یا بد زدن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 3. اثر روانی این امر 165
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- اشاره 169
- 7. عجله در کار 169
- عجله ناپسند 170
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- عجله پسندیده 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- 8 . حرص بر کار 172
- حرص ناپسند 172
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- اشاره 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- پرکاری پیامبر خدا 174
- به تأخیر انداختن کارها 175
- کم کاری 175
- اشاره 176
- 9. کیفیت کار 176
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- 1. حُسن برخورد 177
- اشاره 178
- 2. مشورت 178
- روش مؤمنان 179
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- ویژگی مشاور 179
- فایده های مشورت 180
- 3. همکاری 181
- اشاره 181
- ملاک همکاری 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- 5. قرارداد 183
- اشاره 183
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 4. مزد کار 185
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- اشاره 188
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- 6 . وفای به عهد 188
- لزوم وفای به عهد 189
- اهمیت وفای به عهد 189
- امین بودن انبیای الهی 191
- انسان و بار امانت الهی 191
- اشاره 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- راستگویی و دیگر آداب 193
- 8 . راست گویی 193
- اشاره 193
- سوگند برای نیرنگ 195
- نقض سوگند 195
- سوگند 195
- محدودیت های اختیار 196
- اشاره 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- تعریف انضباط 201
- 10. نظم و انضباط 201
- اشاره 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- اشاره 204
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- تعریف فرهنگ کار 205
- ابعاد فرهنگ 205
- اشاره 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- وظیفه دست اندر کاران 208
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- 2. وجدان کاری 209
- تعریف وجدان کاری 209
- مفهوم کار 209
- اشاره 209
- مفهوم وجدان 209
- اشاره 210
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- 3. قانون کار 210
- تأثیر وجدان کاری 210
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 211
- اشاره 213
- اشاره 214
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- اشاره 215
- 3. زراندوزی 215
- ب) منع انفاق 216
- الف) مال دوستی افراطی 216
- د) عذاب قیامت 217
- ج) کم فروشی 217
- ه ) دیگر آثار 218
- 4. ربا 218
- اشاره 218
- آثار زیان بار ربا 219
- جنگ با خدا و رسول 219
- سبک شمردن حرام 220
- هلاکت جامعه 220
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- فرار از ربا 221
- ترک شدن واجبات 221
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- قمار 224
- شراب 224
- اشاره 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- کارهای مکروه 226
- اشاره 226
- ب) آثار کارهای حلال 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- اشاره 227
- آثار معنوی فردی 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- 2. پرورش عقل 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 3. نوآوری 229
- آثار معنوی جمعی 229
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- 5. پاداش آخرتی 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- اشاره 233
- آثار فردی 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- تعریف ها 236
- 2. حقوق و دستمزد 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق 243
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- اشاره 245
- الف) مفهوم رزق 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- ج) تضمین روزی 246
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- اشاره 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- روزی خوردن از بیت المال 249
- اشاره 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- اشاره 253
- دو - گناه 253
- 4. عذاب الهی 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- اشاره 257
- ب) کفران نعمت 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- اشاره 262
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- تعریف استدراج 264
- اشاره 266
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب قوم عاد 267
- عذاب فرعونیان 267
- سه - عمل صالح 268
- اشاره 268
- اشاره 269
- الف) ایمان و تقوا 269
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 3. تقوا و روزی 271
- ب) شکر نعمت 272
- اشاره 272
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- شکر زبانی 274
- اشاره 274
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- شکر قلبی 274
- شکر عملی 274
- ج) دعا و استغفار 275
- اشاره 275
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 1. بشارت هود 276
- 2. بشارت نوح 276
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- 3. خطبه درخواست باران 277
- د) هجرت 278
- الف) حد تکوینی 279
- یک - حدود الهی 279
- اشاره 279
- اشاره 279
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- ب) حد تشریعی 280
- دو - نفی فقر و نداری 280
- ج) حد اعتدال 280
- سه - نفی زراندوزی 282
- اشاره 282
- اشاره 283
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- الف) ریشه زراندوزی 283
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- اشاره 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- ب) حد سطح زندگی 288
- اشاره 288
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- آیات اسراف و تبذیر 289
- نشانه های اسراف کار 290
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اشاره 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- اشاره 298
- تأمین زندگی فردی 299
- اشاره 299
- سطح زندگی دولت مردان 299
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- اشاره 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه گیری نهایی 302
- نتیجه 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
خداوند به مؤمنین می فرماید: با تقوا باشید و ربا را رها کنید، وگرنه بدانید که به جنگ با خدا و رسول برخاسته اید:
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ. (بقره: 279)
آری، کسی که به فرمان الهی گوش نمی دهد و برای برخورداری از خواسته دنیا راه نامشروعی چون «ربا» را در پیش می گیرد، باید بداند که به جنگ در برابر خدا و رسول او برخاسته است و سرانجام چنین جنگی چیزی جز بیچارگی او در قیامت نخواهد بود.
هلاکت جامعه
امام صادق علیه السلام می فرماید:
اِذا أَرادَ اللّهُ بقومٍ هلاکا ظَهَرَ فیهِمُ الرِّبا.(1)
وقتی خداوند بخواهد مردمی را هلاک سازد، ربا در میانشان آشکار می شود.
با توجه به این حدیث شریف گسترش رباخواری در جامعه نوعی عذاب الهی است. این عذاب از دو جهت سبب هلاکت جامعه خواهد شد: 1. آثار بدی که در روابط اقتصادی برجا می گذارد؛ 2. عذاب دنیایی و آخرتی.
پی آمدهای گسترش رباخواری
سبک شمردن حرام
ربا از کارهای حرامی است که در برخی روایات بدتر از «زنا» تعبیر شده است.(2)
با گسترش رباخواری، این گناه که یکی از
1- . وسائل الشیعه ج 12، ص 427 (نقل از الحیاه، ج 4، ص 144).
2- . محجه البیضاء، ج 5، ص 353.