- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- هدف پژوهش 9
- فرضیه های پژوهش 9
- دیگر فرضیه ها 10
- فرضیه اصلی 10
- اشاره 12
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 6 . شأن 15
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 10. جوب «جابوا» 16
- 11. جهد «جهاد» 16
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 13. «جِدّ» 17
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- ب) ارتباط با خدا 21
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- اشاره 29
- اشاره 29
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 2. هدف مندی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- 1. عبادی بودن کار 43
- اشاره 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- اشاره 49
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- 1. تعلیم و تربیت 59
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 2. دین پژوهی 62
- اشاره 63
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- 5. قضاوت 66
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- اشاره 67
- 6 . حفظ امنیت 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- کشاورزی 70
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- د) رزق پاکیزه 74
- اشاره 75
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- الف) مالک بودن انسان 76
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- 10. تجارت 78
- اشاره 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- اشاره 80
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- الف) تجارت دریایی 81
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- 12. صنعت 83
- اشاره 83
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- ب) صنعت زره سازی 84
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- 13. گردش گری 85
- 14. اجاره 88
- اشاره 88
- الف) اجاره اموال 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- 15. کارگری 89
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- اشاره 93
- 16. کار زنان 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- فصل اول: عوامل 97
- راحتی 97
- اشاره 97
- الف) اهداف 98
- اشاره 99
- اشاره 99
- ب) انگیزه ها 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- اشاره 103
- 2. شخصیت طلبی 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- اشاره 106
- 3. انگیزه بقا 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- اشاره 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 4. تنبلی و سستی 117
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- ب) موانع بیرونی 118
- اشاره 118
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- اشاره 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- الف) چند شغلی 121
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- تعریف ادب 122
- اشاره 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- قراردادهای کار 124
- فرق آداب با قراردادها 124
- الف) شناخت درست کار 125
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- اشاره 125
- اشاره 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- اشاره 127
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- اهمیت نیت 130
- 1. نیت در کار 130
- اشاره 130
- اخلاص در نیت 131
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- تعریف عمل خالص 132
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- هشدار به مؤمنان 134
- اشاره 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- 6 . درخواست از خدا 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- تعریف توکل 141
- فرق توکل و تفویض 141
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- توسل به وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- اشاره 144
- تعریف صبر 144
- تأثیر صبر 145
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- پاداش صبر کنندگان 145
- اشاره 146
- 1. دور اندیشی 146
- ج) آداب کار 146
- 2. تقسیم کار 147
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- اشاره 148
- 2. کاردانی 148
- 1. امانت داری 148
- زمامداری طالوت 149
- نگرش قرآن به زن 150
- اشاره 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- نتیجه 155
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- کار کودکان 156
- 3. تقسیم زمان 158
- زمان استراحت 158
- اشاره 158
- زمان کار 159
- شب کاری 159
- خواب بین روز 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- اشاره 162
- سعد و نحسی روزها 162
- فال نیک یا بد زدن 163
- فال بد زدن در قرآن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- 3. اثر روانی این امر 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- اشاره 169
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- 7. عجله در کار 169
- عجله ناپسند 170
- عجله پسندیده 171
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- اشاره 172
- حرص ناپسند 172
- 8 . حرص بر کار 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- پرکاری پیامبر خدا 174
- به تأخیر انداختن کارها 175
- کم کاری 175
- 9. کیفیت کار 176
- اشاره 176
- 1. حُسن برخورد 177
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- اشاره 178
- 2. مشورت 178
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- روش مؤمنان 179
- ویژگی مشاور 179
- فایده های مشورت 180
- اشاره 181
- 3. همکاری 181
- ملاک همکاری 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- اشاره 183
- 5. قرارداد 183
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- 4. مزد کار 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- اشاره 188
- 6 . وفای به عهد 188
- لزوم وفای به عهد 189
- اهمیت وفای به عهد 189
- انسان و بار امانت الهی 191
- اشاره 191
- امین بودن انبیای الهی 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- راستگویی و دیگر آداب 193
- اشاره 193
- 8 . راست گویی 193
- سوگند 195
- نقض سوگند 195
- سوگند برای نیرنگ 195
- اشاره 196
- محدودیت های اختیار 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- تعریف انضباط 201
- 10. نظم و انضباط 201
- اشاره 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- اشاره 204
- تعریف فرهنگ کار 205
- اشاره 205
- ابعاد فرهنگ 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- وظیفه دست اندر کاران 208
- مفهوم کار 209
- مفهوم وجدان 209
- تعریف وجدان کاری 209
- اشاره 209
- 2. وجدان کاری 209
- 3. قانون کار 210
- اشاره 210
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- تأثیر وجدان کاری 210
- اشاره 211
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 213
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- اشاره 214
- اشاره 215
- 3. زراندوزی 215
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- ب) منع انفاق 216
- الف) مال دوستی افراطی 216
- ج) کم فروشی 217
- د) عذاب قیامت 217
- 4. ربا 218
- ه ) دیگر آثار 218
- اشاره 218
- جنگ با خدا و رسول 219
- آثار زیان بار ربا 219
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- هلاکت جامعه 220
- سبک شمردن حرام 220
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- ترک شدن واجبات 221
- فرار از ربا 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- اشاره 224
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- قمار 224
- شراب 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- ب) آثار کارهای حلال 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- کارهای مکروه 226
- اشاره 226
- اشاره 227
- آثار معنوی فردی 227
- 2. پرورش عقل 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 5. پاداش آخرتی 229
- آثار معنوی جمعی 229
- 3. نوآوری 229
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- اشاره 233
- آثار فردی 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- 2. حقوق و دستمزد 236
- تعریف ها 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق 243
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- الف) مفهوم رزق 245
- ج) تضمین روزی 246
- اشاره 247
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- اشاره 249
- روزی خوردن از بیت المال 249
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- اشاره 253
- 4. عذاب الهی 253
- دو - گناه 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- ب) کفران نعمت 257
- اشاره 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- اشاره 262
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- تعریف استدراج 264
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- اشاره 266
- عذاب قوم عاد 267
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب فرعونیان 267
- اشاره 268
- سه - عمل صالح 268
- اشاره 269
- الف) ایمان و تقوا 269
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 3. تقوا و روزی 271
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ب) شکر نعمت 272
- اشاره 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- اشاره 274
- شکر قلبی 274
- شکر زبانی 274
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- شکر عملی 274
- اشاره 275
- ج) دعا و استغفار 275
- 1. بشارت هود 276
- 2. بشارت نوح 276
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 3. خطبه درخواست باران 277
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- د) هجرت 278
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- یک - حدود الهی 279
- اشاره 279
- اشاره 279
- الف) حد تکوینی 279
- دو - نفی فقر و نداری 280
- ج) حد اعتدال 280
- ب) حد تشریعی 280
- اشاره 282
- سه - نفی زراندوزی 282
- اشاره 283
- الف) ریشه زراندوزی 283
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- اشاره 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- اشاره 288
- ب) حد سطح زندگی 288
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- آیات اسراف و تبذیر 289
- نشانه های اسراف کار 290
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اشاره 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- اشاره 298
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- تأمین زندگی فردی 299
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- سطح زندگی دولت مردان 299
- اشاره 299
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- اشاره 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه 302
- نتیجه گیری نهایی 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
1. اصل تفاوت های طبیعی
خداوند به طور طبیعی تفاوت هایی را در برخورداری از نعمت ها قرار داده است، چنان که خود می فرماید:
وَ اللّهُ فَضَّلَ بَعْضَکُمْ عَلی بَعْضٍ فِی الرِّزْقِ (نحل: 71)
خداوند بعضی از شما را بر بعضی دیگر از نظر روزی برتری داد.
به طور طبیعی همه انسان ها یکسان نیستند، بلکه استعدادها و توانایی ها فرق می کند. از این رو، عده ای از نعمت های الهی بیش تر بهره مند می شوند و عده ای کم تر.
این تفاوت ها نیز لازمه زندگی اجتماعی است و بر اساس مصالحی است که در ادامه بدان پرداخته می شود.
2. امتحان الهی
این آزمودن انسان ها با سنت های الهی در دنیا است که در جنبه های گوناگون زندگی ظهور پیدا می کند. چنان که خداوند می فرماید:
وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ اْلأَمْوالِ وَ اْلأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصّابِرینَ (بقره: 155)
و بی گمان شما را به چیزی [مانند] ترس و گرسنگی، و کاهش در اموال و جان ها و محصولات می آزماییم؛ و مژده ده شکیبایان را.
هم چنین می فرماید:
إِنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَهٌ وَ اللّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظیمٌ (تغابن: 15)
اموال شما و فرزندانتان تنها، [وسیله] آزمایشی [برای شما]یند، و خداست که نزد او پاداشی بزرگ است.