- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- هدف پژوهش 9
- فرضیه های پژوهش 9
- فرضیه اصلی 10
- دیگر فرضیه ها 10
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- اشاره 12
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 6 . شأن 15
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 10. جوب «جابوا» 16
- 11. جهد «جهاد» 16
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 13. «جِدّ» 17
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- ب) ارتباط با خدا 21
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- اشاره 29
- اشاره 29
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 2. هدف مندی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- 1. عبادی بودن کار 43
- اشاره 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- اشاره 49
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 1. تعلیم و تربیت 59
- 2. دین پژوهی 62
- اشاره 63
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- 5. قضاوت 66
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- 6 . حفظ امنیت 67
- اشاره 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- کشاورزی 70
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- د) رزق پاکیزه 74
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- اشاره 75
- الف) مالک بودن انسان 76
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- اشاره 78
- 10. تجارت 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- اشاره 80
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- الف) تجارت دریایی 81
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- 12. صنعت 83
- اشاره 83
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- ب) صنعت زره سازی 84
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- 13. گردش گری 85
- الف) اجاره اموال 88
- 14. اجاره 88
- اشاره 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- 15. کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- 16. کار زنان 93
- اشاره 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- اشاره 97
- راحتی 97
- فصل اول: عوامل 97
- الف) اهداف 98
- ب) انگیزه ها 99
- اشاره 99
- اشاره 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- اشاره 103
- 2. شخصیت طلبی 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- اشاره 106
- 3. انگیزه بقا 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- اشاره 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- اشاره 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- 4. تنبلی و سستی 117
- اشاره 118
- ب) موانع بیرونی 118
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- اشاره 120
- الف) چند شغلی 121
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- تعریف ادب 122
- اشاره 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- قراردادهای کار 124
- فرق آداب با قراردادها 124
- الف) شناخت درست کار 125
- اشاره 125
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- اشاره 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- اشاره 127
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- اهمیت نیت 130
- اشاره 130
- 1. نیت در کار 130
- اخلاص در نیت 131
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- تعریف عمل خالص 132
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- هشدار به مؤمنان 134
- اشاره 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- 6 . درخواست از خدا 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- تعریف توکل 141
- فرق توکل و تفویض 141
- توسل به وسیله ها 142
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- اشاره 144
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- تعریف صبر 144
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- تأثیر صبر 145
- پاداش صبر کنندگان 145
- 1. دور اندیشی 146
- ج) آداب کار 146
- اشاره 146
- 2. تقسیم کار 147
- اشاره 148
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- 2. کاردانی 148
- 1. امانت داری 148
- زمامداری طالوت 149
- اشاره 150
- نگرش قرآن به زن 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- نتیجه 155
- کار کودکان 156
- 3. تقسیم زمان 158
- زمان استراحت 158
- اشاره 158
- خواب بین روز 159
- زمان کار 159
- شب کاری 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- اشاره 162
- سعد و نحسی روزها 162
- فال نیک یا بد زدن 163
- فال بد زدن در قرآن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- 3. اثر روانی این امر 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- اشاره 169
- 7. عجله در کار 169
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- عجله ناپسند 170
- عجله پسندیده 171
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- حرص ناپسند 172
- اشاره 172
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- 8 . حرص بر کار 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری پیامبر خدا 174
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- کم کاری 175
- به تأخیر انداختن کارها 175
- 9. کیفیت کار 176
- اشاره 176
- 1. حُسن برخورد 177
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- اشاره 178
- 2. مشورت 178
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- روش مؤمنان 179
- ویژگی مشاور 179
- فایده های مشورت 180
- ملاک همکاری 181
- 3. همکاری 181
- اشاره 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- اشاره 183
- 5. قرارداد 183
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- 4. مزد کار 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- 6 . وفای به عهد 188
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- اشاره 188
- لزوم وفای به عهد 189
- اهمیت وفای به عهد 189
- اشاره 191
- انسان و بار امانت الهی 191
- امین بودن انبیای الهی 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- اشاره 193
- راستگویی و دیگر آداب 193
- 8 . راست گویی 193
- سوگند 195
- سوگند برای نیرنگ 195
- نقض سوگند 195
- محدودیت های اختیار 196
- اشاره 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- تعریف انضباط 201
- 10. نظم و انضباط 201
- اشاره 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- اشاره 204
- تعریف فرهنگ کار 205
- اشاره 205
- ابعاد فرهنگ 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- وظیفه دست اندر کاران 208
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- اشاره 209
- 2. وجدان کاری 209
- مفهوم وجدان 209
- تعریف وجدان کاری 209
- مفهوم کار 209
- تأثیر وجدان کاری 210
- اشاره 210
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- 3. قانون کار 210
- اشاره 211
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 213
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- اشاره 214
- اشاره 215
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- 3. زراندوزی 215
- الف) مال دوستی افراطی 216
- ب) منع انفاق 216
- ج) کم فروشی 217
- د) عذاب قیامت 217
- 4. ربا 218
- ه ) دیگر آثار 218
- اشاره 218
- جنگ با خدا و رسول 219
- آثار زیان بار ربا 219
- سبک شمردن حرام 220
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- هلاکت جامعه 220
- ترک شدن واجبات 221
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- فرار از ربا 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- قمار 224
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- شراب 224
- اشاره 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- ب) آثار کارهای حلال 226
- کارهای مکروه 226
- اشاره 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- اشاره 227
- آثار معنوی فردی 227
- 2. پرورش عقل 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- 3. نوآوری 229
- 5. پاداش آخرتی 229
- آثار معنوی جمعی 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- آثار فردی 233
- اشاره 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- 2. حقوق و دستمزد 236
- تعریف ها 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق 243
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- اشاره 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- الف) مفهوم رزق 245
- ج) تضمین روزی 246
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- اشاره 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- روزی خوردن از بیت المال 249
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- اشاره 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- 4. عذاب الهی 253
- اشاره 253
- دو - گناه 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- اشاره 257
- ب) کفران نعمت 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- اشاره 262
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- تعریف استدراج 264
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- اشاره 266
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب قوم عاد 267
- عذاب فرعونیان 267
- سه - عمل صالح 268
- اشاره 268
- اشاره 269
- الف) ایمان و تقوا 269
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 3. تقوا و روزی 271
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ب) شکر نعمت 272
- اشاره 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- شکر قلبی 274
- شکر زبانی 274
- اشاره 274
- شکر عملی 274
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- ج) دعا و استغفار 275
- اشاره 275
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 1. بشارت هود 276
- 2. بشارت نوح 276
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- 3. خطبه درخواست باران 277
- د) هجرت 278
- یک - حدود الهی 279
- اشاره 279
- الف) حد تکوینی 279
- اشاره 279
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- ج) حد اعتدال 280
- دو - نفی فقر و نداری 280
- ب) حد تشریعی 280
- سه - نفی زراندوزی 282
- اشاره 282
- الف) ریشه زراندوزی 283
- اشاره 283
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- اشاره 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- اشاره 288
- ب) حد سطح زندگی 288
- آیات اسراف و تبذیر 289
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- نشانه های اسراف کار 290
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اشاره 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- اشاره 298
- سطح زندگی دولت مردان 299
- اشاره 299
- تأمین زندگی فردی 299
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- اشاره 300
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه گیری نهایی 302
- نتیجه 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
البته، زندگی پیامبرگونه و علی وار برای بیش تر انسان ها مقدور نیست، ولی رعایت تقوا و میانه روی در زندگی و پرهیز از افراط و تفریط حداقل چیزی است که در فرهنگ اسلامی به آن توصیه شده است.
د) نقش دولت در سطح زندگی مردم
اشاره
اگر دولت مردان افراد صالح و کاردانی باشند، می توانند در بهبود وضع زندگی فردی و اجتماعی مردم، نقش بسیار مهمی داشته باشند.
باید افراد صالح و کاردانی را برای عهده دار شدن مسئولیت های کلیدی جامعه گزینش کرد و با برنامه ریزی های ویژه آن ها را پرورش داد. در این جا به برخی فعالیت های کلیدی که در صورت اجرای درست، می تواند در تأمین سطح مطلوب زندگی نقش به سزایی داشته باشد، اشاره می کنیم.
1. ترویج سطح مطلوب زندگی
در بحث «آداب و مقررات کار» زیر عنوان فرهنگ کار، به وظیفه دست اندرکاران در مسایل مملکتی و سازمانی اشاره کردیم.
اگر فرهنگ کار، با توجه به آداب و مقرراتی که در بینش اسلامی مطرح است، در جامعه نهادینه گردد، بسیاری از دشواری ها، از جمله وضع معیشتی حل خواهد شد؛ زیرا خداباوری و انگیزه الهی داشتن در تمام کارها سبب می شود تا افراد جامعه میان منافع خود و دیگران فرقی نبینند و از خودمحوری در برخورداری از مواهب الهی پرهیز نمایند.
البته، دولت مردان زمانی می توانند زندگی در حد عفاف و کفاف را ترویج کنند که خود، نه تنها از زندگی اشرافی بپرهیزند، بلکه بکوشند تا زندگی هم سطح با طبقات کم درآمد داشته باشند و درد آن ها