- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- فرضیه های پژوهش 9
- هدف پژوهش 9
- فرضیه اصلی 10
- دیگر فرضیه ها 10
- اشاره 12
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 6 . شأن 15
- 10. جوب «جابوا» 16
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 11. جهد «جهاد» 16
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 13. «جِدّ» 17
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- ب) ارتباط با خدا 21
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- اشاره 29
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- اشاره 29
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 2. هدف مندی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- اشاره 43
- 1. عبادی بودن کار 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- اشاره 49
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 1. تعلیم و تربیت 59
- 2. دین پژوهی 62
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- اشاره 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- 5. قضاوت 66
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- اشاره 67
- 6 . حفظ امنیت 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- کشاورزی 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- د) رزق پاکیزه 74
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- اشاره 75
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- الف) مالک بودن انسان 76
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- 10. تجارت 78
- اشاره 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- اشاره 80
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- الف) تجارت دریایی 81
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- 12. صنعت 83
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- اشاره 83
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- ب) صنعت زره سازی 84
- 13. گردش گری 85
- اشاره 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- الف) اجاره اموال 88
- 14. اجاره 88
- 15. کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- 16. کار زنان 93
- اشاره 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- اشاره 97
- راحتی 97
- فصل اول: عوامل 97
- الف) اهداف 98
- ب) انگیزه ها 99
- اشاره 99
- اشاره 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- اشاره 103
- 2. شخصیت طلبی 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- 3. انگیزه بقا 106
- اشاره 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- اشاره 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 4. تنبلی و سستی 117
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- اشاره 118
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- ب) موانع بیرونی 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- اشاره 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- الف) چند شغلی 121
- تعریف ادب 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- اشاره 122
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- قراردادهای کار 124
- فرق آداب با قراردادها 124
- الف) شناخت درست کار 125
- اشاره 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- اشاره 125
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- اشاره 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- اهمیت نیت 130
- اشاره 130
- 1. نیت در کار 130
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- اخلاص در نیت 131
- تعریف عمل خالص 132
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- هشدار به مؤمنان 134
- اشاره 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- 6 . درخواست از خدا 137
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- تعریف توکل 141
- فرق توکل و تفویض 141
- توسل به وسیله ها 142
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- اشاره 144
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- تعریف صبر 144
- تأثیر صبر 145
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- پاداش صبر کنندگان 145
- 1. دور اندیشی 146
- ج) آداب کار 146
- اشاره 146
- 2. تقسیم کار 147
- 2. کاردانی 148
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- اشاره 148
- 1. امانت داری 148
- زمامداری طالوت 149
- اشاره 150
- نگرش قرآن به زن 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- نتیجه 155
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- کار کودکان 156
- زمان استراحت 158
- اشاره 158
- 3. تقسیم زمان 158
- شب کاری 159
- زمان کار 159
- خواب بین روز 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- سعد و نحسی روزها 162
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- اشاره 162
- فال بد زدن در قرآن 163
- فال نیک یا بد زدن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- 3. اثر روانی این امر 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- 7. عجله در کار 169
- اشاره 169
- عجله ناپسند 170
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- عجله پسندیده 171
- اشاره 172
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- 8 . حرص بر کار 172
- حرص ناپسند 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- پرکاری پیامبر خدا 174
- کم کاری 175
- به تأخیر انداختن کارها 175
- اشاره 176
- 9. کیفیت کار 176
- 1. حُسن برخورد 177
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- اشاره 178
- 2. مشورت 178
- روش مؤمنان 179
- ویژگی مشاور 179
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- فایده های مشورت 180
- اشاره 181
- 3. همکاری 181
- ملاک همکاری 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- 5. قرارداد 183
- اشاره 183
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- 4. مزد کار 185
- اشاره 188
- 6 . وفای به عهد 188
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- اهمیت وفای به عهد 189
- لزوم وفای به عهد 189
- امین بودن انبیای الهی 191
- انسان و بار امانت الهی 191
- اشاره 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- 8 . راست گویی 193
- راستگویی و دیگر آداب 193
- اشاره 193
- سوگند برای نیرنگ 195
- نقض سوگند 195
- سوگند 195
- محدودیت های اختیار 196
- اشاره 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- 10. نظم و انضباط 201
- تعریف انضباط 201
- اشاره 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- اشاره 204
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- تعریف فرهنگ کار 205
- ابعاد فرهنگ 205
- اشاره 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- وظیفه دست اندر کاران 208
- تعریف وجدان کاری 209
- اشاره 209
- مفهوم کار 209
- 2. وجدان کاری 209
- مفهوم وجدان 209
- اشاره 210
- 3. قانون کار 210
- تأثیر وجدان کاری 210
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 211
- اشاره 213
- اشاره 214
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- 3. زراندوزی 215
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- اشاره 215
- الف) مال دوستی افراطی 216
- ب) منع انفاق 216
- ج) کم فروشی 217
- د) عذاب قیامت 217
- 4. ربا 218
- ه ) دیگر آثار 218
- اشاره 218
- جنگ با خدا و رسول 219
- آثار زیان بار ربا 219
- سبک شمردن حرام 220
- هلاکت جامعه 220
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- فرار از ربا 221
- ترک شدن واجبات 221
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- قمار 224
- شراب 224
- اشاره 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- کارهای مکروه 226
- ب) آثار کارهای حلال 226
- اشاره 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- اشاره 227
- 2. پرورش عقل 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- آثار معنوی فردی 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 3. نوآوری 229
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- 5. پاداش آخرتی 229
- آثار معنوی جمعی 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- آثار فردی 233
- اشاره 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- تعریف ها 236
- 2. حقوق و دستمزد 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- انفاق 243
- اشاره 245
- الف) مفهوم رزق 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- ج) تضمین روزی 246
- اشاره 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- اشاره 249
- روزی خوردن از بیت المال 249
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- 4. عذاب الهی 253
- دو - گناه 253
- اشاره 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- اشاره 257
- ب) کفران نعمت 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- اشاره 262
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- تعریف استدراج 264
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- اشاره 266
- عذاب فرعونیان 267
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب قوم عاد 267
- سه - عمل صالح 268
- اشاره 268
- الف) ایمان و تقوا 269
- اشاره 269
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 3. تقوا و روزی 271
- اشاره 272
- ب) شکر نعمت 272
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- اشاره 274
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- شکر زبانی 274
- شکر قلبی 274
- شکر عملی 274
- ج) دعا و استغفار 275
- اشاره 275
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 1. بشارت هود 276
- 2. بشارت نوح 276
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- 3. خطبه درخواست باران 277
- د) هجرت 278
- اشاره 279
- الف) حد تکوینی 279
- یک - حدود الهی 279
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- اشاره 279
- ج) حد اعتدال 280
- دو - نفی فقر و نداری 280
- ب) حد تشریعی 280
- سه - نفی زراندوزی 282
- اشاره 282
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- اشاره 283
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- الف) ریشه زراندوزی 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- اشاره 286
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- ب) حد سطح زندگی 288
- اشاره 288
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- آیات اسراف و تبذیر 289
- نشانه های اسراف کار 290
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اشاره 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- اشاره 298
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- اشاره 299
- سطح زندگی دولت مردان 299
- تأمین زندگی فردی 299
- اشاره 300
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه گیری نهایی 302
- نتیجه 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
2. کارهای نکوهیده و حرام.
ب) کارهای حلال و حرام
خداوند همه امکانات مادی را برای انسان آفریده و با تعبیرهایی مانند «سخّر لکم»، «خلق لکم» و «جعل لکم» به سیطره انسان بر عالم ماده اشاره کرده است.
با این حال، برای این که انسان از هدف والای خویش که همان رسیدن به مقام قرب الهی است باز نماند، خداوند متعال او را از انجام دادن بعضی از کارها باز داشته است.
کارهای حلال: هر کاری که در شرع مقدس از آن نهی نشده باشد، حلال است و انسان می تواند با توجه به استعداد، علاقه و توانایی اش و نیاز جامعه نسبت به آن اقدام کند.
کارهای حرام: در دین مقدس اسلام بعضی از کارها ممنوع و حرام دانسته شده است که در فصل هفتم به آثار زیان بار آن خواهیم پرداخت. در این جا، به برخی از مصداق های قرآنی آن اشاره می کنیم.
آیاتی که بر کارهای حرام دلالت دارد، به طور کلی به دو دسته اند:
الف) آیاتی که به طور کلی از درآمدهای حرام و نامشروع نهی کرده و از آن به «اَکل سحت؛ خوردن حرام» یا «اَکل بالباطل» تعبیر کرده است.
1. «اَکل سُحت»
سَمّاعونَ لِلکَذِبَ اَکّالُونَ لِلسُّحتِ . (مائده: 42)
پذیرا و شنوای دروغ هستند [و] بسیار مال حرام می خورند.