- دیباچه 1
- تبیین موضوع 8
- فرضیه های پژوهش 9
- هدف پژوهش 9
- فرضیه اصلی 10
- دیگر فرضیه ها 10
- اشاره 12
- واژه های مهم در مفهوم کار 12
- 2. عَمَل «یَعْمَلون» 13
- 3. شُغل «شَغَلَتْنا»، «شُغُل» 13
- 1. فِعل «فاعل» 13
- 4. صُنْع «اِصْنَعْ»، «صَنْعَه»، «مَصانِع» 14
- 5. أمر «الْأَمر»، «أَمْرُهُم» 14
- 8 . کَسَب «اِکْتَسَبُوا»، «اِکْتَسَبْنَ» 15
- 6 . شأن 15
- 7. سعی «سعی»، «سَعْیُهُمْ»، «لِسَعْیِه» 15
- 10. جوب «جابوا» 16
- 11. جهد «جهاد» 16
- 9. کَدْح «کادِح»، «کَدْحا» 16
- 13. «جِدّ» 17
- 12. سخر «سخّر»، «سَخَّر لکم»، «سُخریا» 17
- 16. «کَدّ» «اَلْکادّ»، «کَدیده» 18
- واژه های مرتبط با مصادیق کار 18
- واژه های مربوط به آداب و مقررات کار 21
- الف) شناخت حلال و حرام 21
- ب) ارتباط با خدا 21
- ج) آداب کار 22
- د) آداب کار در ارتباط با دیگران 23
- الف) آثار زیان بار کارهای حرام 25
- واژه های مربوط به آثار کارهای حرام 25
- ب) آثار معنوی و مادی کارهای حلال 26
- واژه های مربوط به نقش عوامل غیر کاری در زندگی 27
- الف) رزاق بودن خداوند 27
- د) عمل صالح و گشایش روزی 28
- ب) گشایش و تنگی روزی 28
- ج) گناه و تنگی روزی 28
- اشاره 29
- الف) نگرش قرآن به انسان 29
- اشاره 29
- بخش دوم: انسان و کار از نگاه وحی 29
- 2. هدف مندی انسان 32
- هدف های اجتماعی انسان 32
- 3. اجتماعی بودن انسان 33
- 4. رابطه فرد و جامعه 34
- 6 . خوش بختی و بدبختی 35
- اشاره 41
- زندگی به اندازه کفاف 42
- اشاره 43
- 1. عبادی بودن کار 43
- 2. کار در ردیف جهاد 45
- 4. بیکاری، امری نکوهیده و ناپسند 46
- 3. کار، نشانه الهی 46
- 5. کار، مایه عزت 47
- انواع کار از دیدگاه ارزشی 49
- اشاره 49
- الف) کارهای عبادی و غیر عبادی 50
- کارهای ناسازگار با تعالی انسان 50
- ب) کارهای حلال و حرام 51
- ج) کارهای مکروه 57
- اشاره 58
- کارهای مناسب از دیدگاه اسلام 59
- 1. تعلیم و تربیت 59
- 2. دین پژوهی 62
- اشاره 63
- 4. امر به معروف و نهی از منکر 63
- ب) وظیفه حکومتی 65
- 5. قضاوت 66
- دایره حِسْبه در فقه اسلامی 66
- 6 . حفظ امنیت 67
- اشاره 67
- الف) حق حاکمیت از آن مؤمنان است 68
- د) فراهم ساختن امکانات نظامی 69
- ج) نگهبانی از مرزها 69
- ب) وصف پیکار گران عصر امام زمان علیه السلام 69
- 7. کشاورزی و باغداری 70
- کشاورزی 70
- باغداری 71
- الف) انسان کِشت کننده است نه رویاننده 72
- ج) باغی آباد با میوه های گوناگون 73
- ب) ذخیره سازی 73
- د) رزق پاکیزه 74
- ویژگی هدایت کنندگی نعمت های الهی 74
- اشاره 75
- الف) مالک بودن انسان 76
- ب) حلال بودن بهره برداری 76
- د) یادآوری برخی از منفعت ها 76
- ج) آوردن نام برخی از چهار پایان 76
- ه) مایه پند و عبرت 77
- 10. تجارت 78
- اشاره 78
- الف) آیات مربوط به تجارت 79
- 11. بهره برداری از دریا و رودخانه ها 80
- اشاره 80
- ب) تجارت حلال و حرام 80
- ج) منع نکردن از تجارت مشروع 80
- ب) صیادی و استخراج معادن زیردریایی 81
- الف) تجارت دریایی 81
- ج) فعالیت های نظامی از راه دریا 82
- ه) کشتی ها و سفینه های کوه آسا 82
- د) سد سازی و پرورش ماهی در رودخانه ها 82
- اشاره 83
- الف) آهن؛ محور کارهای صنعتی 83
- 12. صنعت 83
- ب) صنعت زره سازی 84
- ج) صنعت کشتی سازی 84
- 13. گردش گری 85
- اشاره 88
- ب) اجرت به ازای کار 88
- 14. اجاره 88
- الف) اجاره اموال 88
- 15. کارگری 89
- الف) مفهوم کارگری 89
- ب) ارزش و اهمیت کارگری 89
- ج) کارگری در قرآن 91
- نمونه قرآنی 92
- 16. کار زنان 93
- اشاره 93
- دسته بندی کلی کارها 94
- اشاره 96
- راحتی 97
- فصل اول: عوامل 97
- اشاره 97
- الف) اهداف 98
- ب) انگیزه ها 99
- اشاره 99
- اشاره 99
- 1. میل به نیازهای اولیه 99
- الف) زینت های ناپسند (شیطانی): 100
- ب) زینت های پسندیده 102
- 2. شخصیت طلبی 103
- اشاره 103
- ب) شخصیت طلبی پسندیده 105
- 3. انگیزه بقا 106
- اشاره 106
- الف) انگیزه بقای ناپسند 107
- اشاره 108
- الف) پیشی گرفتن از یکدیگر در نیکی ها 108
- 4. انگیزه خدا جویی 108
- ج) خدمت به بندگان و انتظار پاداش از خدا 111
- د) در جست وجوی خشنودی الهی 113
- اشاره 115
- اشاره 115
- الف) موانع درونی 115
- 2. دید منفی به دنیا 116
- 4. تنبلی و سستی 117
- 3. برداشت منفی از رزاق بودن خداوند 117
- 1. بهره کشی از عده ای به قیمت بیکاری دیگران 118
- ب) موانع بیرونی 118
- اشاره 118
- 2. بیکاری در نتیجه فن آوری 119
- اشاره 120
- 4. نظام اجتماعی نادرست 120
- 3. بیکاری پنهان 120
- ب) توزیع ناعادلانه ثروت 121
- الف) چند شغلی 121
- تعریف ادب 122
- فرق آداب با اخلاق 122
- بخش ششم: آداب و قراردادهای کاری 122
- اشاره 122
- ادب اسلامی و التقاط 123
- قراردادهای کار 124
- فرق آداب با قراردادها 124
- الف) شناخت درست کار 125
- آداب و قراردادهای کار 125
- 2. آخرت گرایی در کارها 125
- اشاره 125
- 1. ارزش و اهمیت کار 125
- اشاره 125
- الف) تعریف حلال و حرام 127
- 3. شناخت حلال و حرام 127
- اشاره 127
- پاکیزگی و پلیدی 128
- 4. رابطه ایمان و عمل صالح 129
- اشاره 130
- اهمیت نیت 130
- ب) آداب کار در ارتباط با خدا 130
- 1. نیت در کار 130
- اخلاص در نیت 131
- تعریف عمل خالص 132
- 2. آغاز کارها به نام خدا 132
- 4. پرهیز از کارهای حرام 133
- 3. «ان شاء اللّه» گفتن 133
- 5. اهمیت دادن به نماز 134
- اشاره 134
- هشدار به مؤمنان 134
- در وصف یاد کنندگان خدا 135
- نماز در صحنه کاروزار 135
- 6 . درخواست از خدا 137
- درخواست دنیا یا آخرت؟ 137
- اشاره 137
- درخواست از فضل خدا 138
- 7. توکل بر خدا 140
- اشاره 140
- فرق توکل و تفویض 141
- تعریف توکل 141
- توسل به وسیله ها 142
- ذوالقرنین و بهره مندی از وسیله ها 142
- یعقوب پیامبر و بهره مندی از وسیله ها 143
- اشاره 144
- 8 . صبر و شکیبایی 144
- تعریف صبر 144
- پاداش صبر کنندگان 145
- تأثیر صبر 145
- 9. خشنود شدن به خشنودی خدا 145
- 1. دور اندیشی 146
- اشاره 146
- ج) آداب کار 146
- 2. تقسیم کار 147
- 1. امانت داری 148
- یوسف پیامبر و خزانه داری مصر 148
- 2. کاردانی 148
- اشاره 148
- زمامداری طالوت 149
- اشاره 150
- نگرش قرآن به زن 150
- حقوق اجتماعی زن 151
- برابری حقوق زن و مرد 152
- اختلاط زن و مرد 153
- نهی از آرزوی بیهوده 154
- نه ماندن در خانه و نه اختلاط 154
- کشاندن زنان به بازار کار 155
- نتیجه 155
- کار کودکان 156
- زمان استراحت 158
- اشاره 158
- 3. تقسیم زمان 158
- شب کاری 159
- زمان کار 159
- خواب بین روز 159
- کار و استراحت 160
- 4. سحر خیزی 161
- سعد و نحسی روزها 162
- 5. به فال نیک گرفتن 162
- اشاره 162
- فال بد زدن در قرآن 163
- فال نیک یا بد زدن 163
- 1. تعریف «تَطَیُّر» و «تَفَأُّل» 164
- 2. فرق بین «تطیّر» و «تفأّل» از دیدگاه اسلام 165
- 3. اثر روانی این امر 165
- شیوه عملی در کارها 166
- 6 . استمرار کار 167
- انسان؛ عجول بالطبع 169
- 7. عجله در کار 169
- اشاره 169
- عجله ناپسند 170
- روایات و عجله در کارهای خیر 171
- عجله پسندیده 171
- قرآن و عجله در کارهای خیر 171
- در تضمین روزی و منع حرص 172
- 8 . حرص بر کار 172
- اشاره 172
- حرص ناپسند 172
- سیری ناپذیری انسان حریص 173
- پرکاری پیامبر خدا 174
- پرکاری اهل بیت علیهم السلام 174
- کم کاری 175
- به تأخیر انداختن کارها 175
- اشاره 176
- 9. کیفیت کار 176
- 1. حُسن برخورد 177
- د) آداب و قراردادهای کار در ارتباط با دیگران 177
- اشاره 178
- 2. مشورت 178
- روش مؤمنان 179
- ویژگی مشاور 179
- حق مشاور و مشورت کننده 179
- فایده های مشورت 180
- 3. همکاری 181
- اشاره 181
- ملاک همکاری 181
- 4. رعایت عدل و احسان 182
- اشاره 183
- 5. قرارداد 183
- 2. رعایت تناسب میان شغل و شاغل 184
- 1. مشخص بودن نوع کار 184
- 5. وکیل قرار دادن خدا 185
- 6 . عمل به تعهد 185
- 4. مزد کار 185
- اشاره 188
- 6 . وفای به عهد 188
- فراگیر بودن مفهوم عهد 188
- اهمیت وفای به عهد 189
- لزوم وفای به عهد 189
- اشاره 191
- امین بودن انبیای الهی 191
- انسان و بار امانت الهی 191
- امانت داری در نگاه علی علیه السلام 192
- راستگویی و دیگر آداب 193
- 8 . راست گویی 193
- اشاره 193
- سوگند برای نیرنگ 195
- نقض سوگند 195
- سوگند 195
- محدودیت های اختیار 196
- 9. اختیار و مسئولیت 196
- اشاره 196
- 10. نظم و انضباط 201
- اشاره 201
- تعریف انضباط 201
- تشویق و تنبیه 202
- انضباط اجتماعی 203
- اشاره 204
- ه) دیگر موضوع های مرتبط با آداب کار 204
- تعریف فرهنگ کار 205
- ابعاد فرهنگ 205
- اشاره 205
- فرهنگ کار از دیدگاه اسلامی 206
- نمود فرهنگ کار در جوامع اسلامی 207
- خداباوری؛ رمز پیروزی 208
- وظیفه دست اندر کاران 208
- 2. وجدان کاری 209
- اشاره 209
- تعریف وجدان کاری 209
- مفهوم کار 209
- مفهوم وجدان 209
- اشاره 210
- 3. قانون کار 210
- عوامل تأثیرگذار بر وجدان کاری 210
- تأثیر وجدان کاری 210
- مرجع رسیدگی به امور کارکنان 211
- اشاره 211
- اشاره 213
- اشاره 214
- الف) آثار کارهای حرام 214
- 1. دنیازدگی و انکار معاد 214
- 3. زراندوزی 215
- اشاره 215
- 2. طغیان در «روزی» و غضب الهی 215
- الف) مال دوستی افراطی 216
- ب) منع انفاق 216
- د) عذاب قیامت 217
- ج) کم فروشی 217
- 4. ربا 218
- ه ) دیگر آثار 218
- اشاره 218
- جنگ با خدا و رسول 219
- آثار زیان بار ربا 219
- هلاکت جامعه 220
- پی آمدهای گسترش رباخواری 220
- سبک شمردن حرام 220
- فرار از ربا 221
- ترک شدن قرض الحسنه 221
- ترک شدن واجبات 221
- اثر ربا در قیامت 222
- 5. رشوه 223
- 6 . داد و ستد چیزهای زیان آور و ناپاک 224
- قمار 224
- شراب 224
- اشاره 224
- آثار بد شراب و قمار در قرآن 225
- کارهای مکروه 226
- ب) آثار کارهای حلال 226
- اشاره 226
- یک - آثار معنوی کار 226
- اشاره 227
- 2. پرورش عقل 227
- 1. پر کردن وقت های بیکاری 227
- آثار معنوی فردی 227
- نقش تجارت در افزایش عقل 228
- 4. تجلیل از افراد نمونه 229
- آثار معنوی جمعی 229
- 3. نوآوری 229
- 5. پاداش آخرتی 229
- اشاره 232
- دو - آثار مادی کار 232
- آثار فردی 233
- اشاره 233
- 1. مالکیت خصوصی 234
- 2. حقوق و دستمزد 236
- تعریف ها 236
- آیات مرتبط با حقوق و دستمزد 237
- آثار اجتماعی 241
- انفاق؛ عامل نجات جامعه از هلاکت 243
- انفاق 243
- اشاره 245
- یک - رزاق بودن خداوند 245
- ب) تأکید قرآن بر توجه به رزاق بودن خداوند 245
- اشاره 245
- الف) مفهوم رزق 245
- ج) تضمین روزی 246
- اشاره 247
- مستجاب نشدن دعا بدون کار 247
- د) برداشت منفی از تضمین روزی 247
- روزی خوردن از بیت المال 249
- ه) گشایش و تنگی روزی 249
- اشاره 249
- 2. امتحان الهی 251
- 3. جلوگیری از سرکشی 252
- 4. عذاب الهی 253
- اشاره 253
- دو - گناه 253
- الف) روگردانی از یاد خدا 255
- نکته ها 256
- اشاره 257
- ب) کفران نعمت 257
- 1. داستان دو مرد غنی و فقیر 258
- 2. داستان چند باغدار 259
- 3. ناشکری قوم «سبا» و سیل ویرانگر 260
- 5. کفران نعمت های معنوی 261
- 4. داستان قریه ای ناسپاس 261
- 6. استدراج به وسیله نعمت 262
- اشاره 262
- تعریف استدراج 264
- اشاره 266
- ج) ظلم؛ عامل هلاکت جامعه 266
- عذاب قوم ثمود 267
- عذاب قوم عاد 267
- عذاب فرعونیان 267
- اشاره 268
- سه - عمل صالح 268
- اشاره 269
- الف) ایمان و تقوا 269
- 1. گشودن برکت های آسمان و زمین 270
- 2. پایداری بر ایمان و روزی فراوان 270
- 3. تقوا و روزی 271
- ب) شکر نعمت 272
- اشاره 272
- 1. شکر نعمت و گشایش زندگی 272
- ادای حق اللّه و افزایش روزی 273
- 2. مراتب شکر نعمت 274
- شکر قلبی 274
- اشاره 274
- شکر زبانی 274
- شکر عملی 274
- ج) دعا و استغفار 275
- اشاره 275
- استغفار و فراوانی نعمت 276
- 1. بشارت هود 276
- 2. بشارت نوح 276
- 3. خطبه درخواست باران 277
- 4. توصیه امام صادق علیه السلام 277
- د) هجرت 278
- اشاره 279
- یک - حدود الهی 279
- بخش نهم: سطح مطلوب زندگی 279
- الف) حد تکوینی 279
- اشاره 279
- دو - نفی فقر و نداری 280
- ب) حد تشریعی 280
- ج) حد اعتدال 280
- سه - نفی زراندوزی 282
- اشاره 282
- اشاره 283
- 1. نابودی دین و آخرت 283
- ب) بدترین آثار زراندوزی 283
- الف) ریشه زراندوزی 283
- 2. فقر و آثار بد آن برای دیگران 284
- ج) پیشگیری از زراندوزی 285
- اشاره 286
- چهار - در حد عفاف و کفاف 286
- الف) تشویق به زندگی در حد عفاف و کفاف 286
- ب) حد سطح زندگی 288
- اشاره 288
- 2. اسراف بالاترین حد 289
- آیات اسراف و تبذیر 289
- نشانه های اسراف کار 290
- 3. اقتصاد و میانه روی 291
- اشاره 291
- اهمیت اقتصاد و تدبیر در زندگی 292
- توصیه قرآنی 293
- ج) الگوهای زندگی در حد عفاف و کفاف 294
- اشاره 298
- د) نقش دولت در سطح زندگی مردم 298
- 1. ترویج سطح مطلوب زندگی 298
- اشاره 299
- 2. تأمین سطح مطلوب زندگی 299
- تأمین زندگی فردی 299
- سطح زندگی دولت مردان 299
- تأمین در سطح زندگی اجتماعی 300
- اشاره 300
- 3. ایجاد تعادل اجتماعی 300
- ایجاد اشتغال 301
- نتیجه گیری نهایی 302
- نتیجه 302
- کار و برنامه سازان رسانه 307
- پیشنهادها 310
- پرسش های کارشناسی 314
در برنامه ریزی ها باید توجه داشت که وجود استادان متعهد و کاردان در رده های مختلف آموزشی اهمیت ویژه ای دارد.
2. دین پژوهی
تفقه در دین یا دین پژوهی از دیدگاه اسلامی ارزش به سزایی دارد.
وجود حوزه های علمیه پویا در طول تاریخ بهترین گواه بر این مدّعا است.
قرآن در این مورد می فرماید:
وَ ما کانَ الْمُؤمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّهً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ. (توبه: 122)
شایسته نیست مؤمنان همگی (به سوی میدان جهاد) کوچ کنند. چرا از هر گروهی از آنان، طایفه ای کوچ نمی کند (و طایفه ای در مدینه بماند)، تا در دین (و معارف و احکام اسلام) آگاهی یابند و به هنگام بازگشت به سوی قوم خود، آن ها را بیم دهند؟! شاید (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خودداری کنند؟
خلاصه بیان علامه طباطبایی رحمه الله در تفسیر آیه شریفه این است که خداوند در این آیه مؤمنان را از این که همگی برای جهاد کوچ کنند، نهی کرده است و شایسته می داند که گروهی به فراگیری مسایل دینی و بازگو کردن آن برای دیگران بپردازند. سپس می فرماید: مراد از «تفقه»، فهمیدن کلیه معارف دینی است؛ اعم از اصول و فروع، نه صرف احکام عملی و فقه مصطلح؛ زیرا «لِیُنْذِروا قَوْمَهُم» امر است و آن گاه به طور کامل عملی خواهد شد که پژوهش در همه دین باشد.(1)
1- . المیزان، ج 9، ص 404.