- اشاره 5
- اشاره 6
- 1. وظایف علما از دیدگاه روایات 6
- فصل اول: کلیات 6
- اشاره 6
- الف) وظایف علمی 7
- ج) وظایف سیاسی 9
- اشاره 10
- انحراف در مشروطیت و علل کنار گذاشته شدن روحانیت 12
- اشاره 18
- 1. تأسیس حوزه علمیه قم 18
- 2. اصلاح و بازسازی حوزه علمیه 19
- الف) بازسازی بنای حوزه علمیه 19
- اشاره 19
- ب) بازسازی ساختار آموزشی حوزه علمیه 20
- د) تثبیت مرجعیت واحد شیعه در حوزه علمیه 24
- 1. اعزام مبلّغان و مدرّسان دینی 28
- اشاره 28
- 3. ساخت بیمارستان در قم 29
- 2. توجه به محرومان 29
- 4. کمک در زمان بروز بلایای طبیعی 30
- 5. ساخت کتاب خانه 30
- 1. دستاوردهای علمی و فرهنگی حوزه علمیه در سطح جامعه 31
- اشاره 31
- ب) کشف الاسرار 32
- 2. کتاب های چاپ شده علما در عصر پهلوی 32
- الف) جامع احادیث الشیعه 32
- اشاره 32
- ج) اصول فلسفه و روش رئالیسم 33
- 3. انتشار نشریه های مذهبی 34
- 5. ورود علما به مراکز فرهنگی 40
- 6. پیوند فعالیت های علمی و فرهنگی با فعالیت های سیاسی 42
- 1. هدف اصلی رضاخان از کشف حجاب و قانون متحدالشکل کردن لباس 44
- اشاره 44
- 2. پی آمدهای کشف حجاب و متحدالشکل کردن لباس 45
- الف) بررسی دیدگاه و عملکرد مخالفان 47
- اشاره 47
- 3. موضع گیری های علما در برابر کشف حجاب و متحدالشکل کردن لباس 47
- ب) بررسی دیدگاه و عملکرد موافقان 50
- 4. پی آمدهای مبارزه علما با کشف حجاب و متحدالشکل کردن لباس 51
- 1. بابی گرایی و بهایی گرایی 53
- اشاره 53
- 2. لاابالی گری 56
- 3. صوفی گری 58
- 4. آیین های غیراسلامی 59
- اشاره 64
- اشاره 65
- 1. دسته بندی علما در برخورد با حکومت پهلوی 65
- اشاره 65
- الف) مخالفان مبارزه با حکومت 65
- 2. شیوه های مبارزه علما با حکومت پهلوی 66
- اشاره 66
- ب) موافقان مبارزه با حکومت 66
- الف) شیوه نظامی 67
- ج) رویکرد غالب 72
- 1. حضور علما در مجلس شورای ملی 74
- اشاره 74
- 2. فعالیت های مدرس در مجلس شورای ملی 75
- 3. حمایت علما از آزادی و انتخابات آزاد و حضور مردم در صحنه سیاسی 79
- یک - مسئله روشن فکری 82
- الف) عامل پیدایش حزب توده 82
- اشاره 82
- اشاره 82
- دو - دخالت های خارجی 82
- 1. بررسی روابط علما با حزب توده و جبهه ملی 82
- اشاره 82
- ب) حرکت جبهه ملی 84
- 2. حمایت روحانیت از ملی شدن صنعت نفت 85
- 3. برخورد روحانیت با کودتای 28 مرداد 90
- 1. اجماع عمومی در مورد رهبری امام خمینی رحمه الله در نهضت 98
- اشاره 98
- اشاره 99
- 2. کاپیتولاسیون در ایران 99
- تحلیل برخورد علما، به ویژه امام خمینی رحمه الله با مسئله کاپیتولاسیون 102
- 3. تبعید امام خمینی رحمه الله و پی آمدهای آن 104
- 4. توهین به امام خمینی رحمه الله و ورود نهضت به نقطه عطف خود 106
- 5. بررسی فعالیت های دیگر علمای حاضر در نهضت 108
- فصل پنجم: توجه علما به مسائل جهان اسلام 110
- اشاره 110
- 1. توجه به مسئله فلسطین و مبارزه با صهیونیسم 111
- 2. رابطه میان ادامه مبارزه بر ضد رژیم شاه و توجه به مسئله فلسطین 113
- 3. حمایت از دیگر جنبش های آزادی بخش مستضعفان جهان 115
- 1. تشویق مردم به حضور همه جانبه در مبارزه ها 117
- اشاره 117
- 2. استراتژی انقراض حکومت پهلوی 118
- 3. ناتوانی رژیم شاه در سرکوب علما و مردم 118
- 4. دست یابی علما به ثمره فعالیت های چندین ساله؛ انقلاب اسلامی 120
- 5. نظریه جمهوری اسلامی برای حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی 121
- اشاره 123
- اشاره 124
- 1. محورهای برنامه ریزی کلان 124
- الف) افزایش سطح آگاهی های مردم 124
- ب) توجه به عنصر جذابیت و تنوع در برنامه ها 125
- ج) توجه به عنصر قابلیت استفاده عمومی از برنامه ها 126
- د) پرهیز از اغراق و خارج نشدن از هدف اصلی 126
- ه) ضرورت بهره گیری از کارشناسان 126
- 2. نقد برنامه های موجود در صدا و سیما 127
- الف) قالب داستانی و سریالی 129
- 3. پیشنهادهای برنامه سازی 129
- اشاره 129
- ب) قالب گزارش 130
- ج) برنامه مستند 130
- ه) برگزاری سمینار و میزگرد 131
- د) ساخت نماآهنگ و اسلاید 131
- و) ساخت برنامه انیمیشن 132
- پرسش های مردمی 132
- ز) برگزاری مسابقه رادیویی و تلویزیون 132
- پرسش های کارشناسی 133
دیباچه
نهاد روحانیت از مهم ترین نهادهای اجتماعی در جامعه اسلامی ایران به شمار می آید. هرچند این نهاد، جایگاه بسیار مهمی در طول حیات دینی جامعه داشته و دارد، ولی متأسفانه با گذشت بیش از ربع قرن از انقلاب اسلامی، ذهنیت رایج میان مردم درباره نقش روحانیان بسیار سطحی و محدود است. بیشتر مردم بر این باورند که این قشر مهم اجتماعی جز تبیین احکام، تبلیغ دین، شرکت در مراسم عروسی و عزا، خواندن خطبه عقد و روضه خوانی وظیفه دیگری ندارد.
چنین نگرشی سبب شده است دور ماندن روحانی از فعالیت های اجتماعی و سیاسی و دخالت نکردن در این عرصه ها از وظایف روحانیت به شمار آید که به تدریج به عنوان یک آسیب اجتماعی در ذهن مردم رسوب کرده است.
با مطالعه آیات و روایات و مرور تاریخ حیات روحانیت در چند سده اخیر، به روشنی به نقش حیاتی این نهاد در جامعه می توان پی برد. بر اساس آموزه های دینی، عالمان دین وظایف گوناگونی درعرصه های گوناگون علمی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برعهده دارند. داستان تفاوت عالم و زاهد در روایات اسلامی که بیانگر وظیفه خطیر عالم است که همان دستگیری از دیگران باشد، با ژرفا بخشیدن به واژه دستگیری، گویای رسالت حساس روحانیت است، به گونه ای که اگر عالمی در برابر مشکلات جامعه احساس مسؤولیت نکند، مورد بازخواست قرار می گیرد. افزون بر این، مطالعه تاریخ نشان می دهد که روحانیت شیعه همواره در متن جامعه حضور داشته و خدمات علمی، اجتماعی و سیاسی بسیاری به جامعه کرده است.
آنچه در این پژوهش می آید، پی گیری فعالیت روحانیت شیعه در دوران حکومت پهلوی است. تأسیس حوزه علمیه و اصلاح و بازسازی ساختار آموزشی، اعزام مبلّغان