فعالیت علمی و فرهنگی علمای شیعه در عصر پهلوی صفحه 121

ص :122

1- روزنامه اطلاعات، 15/1/1342. در این روزنامه رژیم به علما تهمت فئودال بودن زده بود.
2- همان، رژیم با چاپ مطلبی در این روزنامه، علما را منتسب به کشورهای عربی دانسته بود.
3- انقلاب اسلامی و ریشه های آن، ص 458.
4- همان.
5- همان، ص 503.

روز، ریشه های پوسیده دودمان پهلوی از این کشور کنده شد و مردمی ترین انقلاب جهان به رهبری حضرت امام خمینی رحمه الله به ثمر نشست. در این میان، این نکته ظریف را نباید از نظر دور داشت که پیروزی نهضت اسلامی برآیند تمام تلاش ها و فعالیت هایی بود که علما و مراجع بزرگ از گذشته های دور انجام داده بودند. اگر آیت اللّه عبدالکریم حائری، مرکزی را به نام حوزه علمیه قم تأسیس نمی کرد؛ اگر آیت اللّه العظمی بروجردی در اصلاح و تحکیم پایه های حوزه و روحانیت قدم برنمی داشت؛ اگر تلاش امثال علامه محمدحسین نایینی، شیخ فضل اللّه نوری، سیدحسن مدرس و سیدابوالقاسم کاشانی نبود، شاید حتی سخن گفتن از انقلاب اسلامی هم امری دور از ذهن و تصور می نمود. در واقع، نهضت امام خمینی رحمه الله را باید در امتداد تمام این کوشش ها و البته جامع ترین و کامل ترین آنها دانست که ثمره عملی تمام آنها را در قالب جمهوری اسلامی نمایان ساخت.

5. نظریه جمهوری اسلامی برای حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی

5. نظریه جمهوری اسلامی برای حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی

نظریه تشکیل حکومت اسلامی و بحث ولایت فقیه را در آثار علمای پیشین چون محقق کرکی و صاحب جواهر و در دوره های معاصر، در آثار افرادی چون علامه نایینی(1) می توان یافت. بعدها امام خمینی رحمه الله به این بحث سر و شکل تازه ای داد و آن را در مرحله عمل اجرا کرد. ایشان این قضیه را از مدت ها پیش و در دوران اختناق رضاخانی در نظر داشت و در مورد تشکیل چنین حکومتی در کتاب کشف الاسرار که محصول آن دوران است، چنین نوشت:

خدای عادل هرگز تن دادن به حکومت ظالمان را نمی پذیرد. تنها حکومتی که خدا و شرع آن را حق می داند، حکومت خدا؛ یعنی حکومت قانون الهی است و این حکومت اگر به دست فقیه نباشد، باید حکومت با اساس