فعالیت علمی و فرهنگی علمای شیعه در عصر پهلوی صفحه 35

ص :36

مذهبی پا به عرصه فرهنگی کشور نهاد.(1) بیشتر این نشریه ها، سیاسی بودند و وابستگی حزبی داشتند. برای مثال، روزنامه منشور برادری به مدیریت سیدهاشم حسینی و وابسته به فداییان اسلام بود یا روزنامه آیین برادری که صاحب امتیاز آن محمدباقر خدام محمدی و وابسته به حزب برادران بود.(2)

از سوی دیگر، بسیاری از روزنامه ها و مجله هایی که روشن فکران اداره می کردند، رابطه چندانی با مذهب نداشتند و به سنگری برای تبلیغات بر ضد روحانیت تبدیل شده بودند. ازاین رو، در چنین شرایطی، چاپ و انتشار مجله ها و روزنامه هایی از سوی حوزه علمیه، برای پاسخ به برخی شبهه ها لازم و ضروری می نمود. بیشتر مجله های مذهبی آن زمان، پی گیر مسائل سیاسی بودند و هیچ کدام نمی توانستند به این امر پاسخ دهند. بعدها و به تدریج، به موازات نهضت ملی شدن صنعت نفت، نشریه ها و مجله های متعددی به میدان آمد که البته بانی هیچ کدام از آنها حوزه علمیه نبود، ولی افراد محقق و متدین و گاهی برخی طلاب در آنها مقاله می نوشتند. از جمله این نشریه ها به پرچم اسلام، آیین اسلام، نوای حق و مجله مسلمین می توان اشاره کرد. گفتنی است ارتباط طلاب با این نشریه ها، مستمر و گسترده نبود. تعداد این طلبه ها هم انگشت شمار بود و علمای بزرگ کمتر مطالب خود را در اختیار این مجله ها می گذاشتند. این در حالی بود که علمای اهل تسنن در کشور مصر، مجله الازهر را که بیانگر دیدگاه ها و افکار علمای آنها بود، منتشر می کردند. این مجله با شمارگان بسیار بالایی به صورت ماهانه چاپ می شد. برخی طلاب لزوم انتشار مجله از سوی حوزه علمیه را با یکی از علمای وقت مطرح کردند. عده ای از بازاریان روشن فکر تهران نیز به قم آمدند و نظر مساعد خود را برای تأمین هزینه های چاپ چنین نشریه ای بیان