فعالیت علمی و فرهنگی علمای شیعه در عصر پهلوی صفحه 42

ص :43

1- همان، ص 227.
2- همان، ص 226.
3- برای مثال، دکتر بهشتی نزد آیت اللّه بروجردی می رود و از ایشان کسب اجازه می کند تا وارد دانشگاه شود. وقتی آیت اللّه بروجردی از نیت ایشان آگاه می شود، این اجازه را به وی می دهد. نک: همان، ص 227.

مدارس و حتی ارگان های دولتی به ویژه در بخش قضا منشأ تحول فرهنگی و علمی فراوانی شدند. آنها با طرح و تبیین مسائل دینی و علمی در دانشگاه ها و مدارس، محبوبیت های زیادی هم به دست آوردند. از جمله این افراد، شهید دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی و استاد شهید مرتضی مطهری بودند که پایه گذار بسیاری از مباحث دینی جدید در سطح دانشگاه ها شدند و تأثیر فرهنگی عمیقی بر قشر جوان داشتند. همچنین برخی از استادان معتبری که از دل حوزه علمیه سر بر آورده اند و هم اکنون در دانشگاه ها تدریس می کنند، از جمله این افراد به شمار می آیند.(1) به نظر می رسد اگر مسئولان حوزه علمیه در آن زمان در مورد ورود علما به مراکز فرهنگی انعطاف بیشتری از خود نشان می دادند، روحانیت تحصیل کرده و متدین بیشتری می توانست وارد این عرصه شود.

6. پیوند فعالیت های علمی و فرهنگی با فعالیت های سیاسی

6. پیوند فعالیت های علمی و فرهنگی با فعالیت های سیاسی

سوغات فرهنگ غرب برای مملکت ما، جداکردن حوزه های فکری و اعتقادی مردم از حوزه سیاست بود. ازاین رو، مبلّغان این فرهنگ می کوشیدند روحانیت را قشری معرفی کنند که باید در گوشه مساجد بنشیند و به بیان احکام بپردازد.(2) بر این اساس، از حربه هایی برای فریب دادن روحانیت بهره بردند؛ مانند اینکه می گفتند: «برای روحانی ننگ است که در عرصه سیاسی شرکت کند.» از سوی دیگر، برای بی اعتماد کردن اقشار مختلف جامعه به روحانیت بسیار می کوشیدند.

حضور پرقدرت روحانیت در عرصه فرهنگی و اجتماعی در دوره دوم حکومت پهلوی ها سبب شد اعتماد مردم دوباره به روحانیت جلب شود. ازاین رو، علما نه تنها سدّی در مقابل عقاید و جریان های منحرف شدند، بلکه زمینه برای ورود روحانیان به