فعالیت علمی و فرهنگی علمای شیعه در عصر پهلوی صفحه 59

ص :60

می کردند. این گروه که با تسامح دولت نیز روبه رو بودند، مراکز متعددی در تهران و شهرستان ها دایر کردند و طرفدارانی را هم به سوی خود کشاندند.(1) این فرقه با تضعیف روحانیت، همواره در پی به دست آوردن جایگاه اجتماعی مناسب برای خود بود.

تضعیف مذهب شیعه، زمینه را برای ظهور افکار انحرافی دیگری چون مکتب های هندی و بودایی نیز فراهم ساخت، ولی جبهه ای قدرتمند در مقابل این انحراف ها وجود داشت که سنگ بنای آن را حاج شیخ عبدالکریم حائری نهاده بود. ایشان با تأسیس حوزه علمیه قم، بزرگ ترین بنیاد فرهنگ دینی را در مقابل تمام انحراف ها و دین ستیزی ها، به وجود آورد. حوزه و علمایی که تربیت یافتگان آن بودند، سدّ محکمی در مقابل افکار انحرافی به شمار می آمدند که با تبلیغات و فعالیت های فرهنگی، پایه های مذهب جعفری را در ایران تثبیت کردند. البته ثمره تشکیل حوزه علمیه قم، در دهه های بعد مشهودتر بود.(2)

4. آیین های غیراسلامی

4. آیین های غیراسلامی

از جریان های دیگری که در زمان رضاخان برای مخالفت با مذهب شیعی مورد توجه و حمایت قرار گرفت، مکتب های زردشتی و احیای باستان گرایی بود. رضاخان به وسیله اردشیر جی، سومین نماینده پارسیان هند و مأمور اطلاعاتی اینتلیجنس سرویس، با عقاید زردشتی آشنا شد و پس از آن، به حمایت از زردشتیان و تقویت آنان همت گمارد، تا حدی که زردشتیان، رضاخان را «سوشیانس» (منجی) خود می دانستند. این حمایت ها نه از باب علاقه به زردشتیان بود، بلکه وی می خواست با