ریاض العلماء و حیاض الفضلاء صفحه 153

اذان هم تا به حال در مکه معظّمه و مدینه منوره معمول است.

طبرسی در تفسیر آیه «لایستوی القاعدون من المؤمنین غیر اولی الضرر» «سوره نساء/ 95» در مجمع البیان گوید: این آیه درباره کعب بن مالک از قبیله بنی سلمه و مراره بن ربیع از مردم بنی عمرو بن عوف و هلال بن امیّه از گروه بنی واقف که در جنگ تبوک از

فرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله تخلّف ورزیده بودند نازل شد و با جمله «غیر اولی الضرر» افرادی که عذر شرعی داشتند از قبیل عبداللّه بن ام مکتوم استثنا کرده وافزوده، ابو حمزه ثمالی

این پیش آمد برخلاف انتظار را در تفسیر خود ایراد کرده است.

در غوالی گوید: زید بن ثابت گفته است: در آیه نفی مساوات میان مجاهدان و زمین گیران، استثنای «غیر اولی الضرر» درآغاز نازل نشده بود، ابن ام مکتوم که نابینا بود گریه کنان حضور مقدس رسول خدا صلی الله علیه و آله شرفیاب شد به عرض رسانید، راجع به کسانی که توانائی جهاد ندارند چه خواهید فرمود، در این موقع، حالت وحی پیش آمد پس از آن به زید بن ثابت فرمود جمله «غیر اولی الضرر» را به آن آیه، الحاق کن، زید بن ثابت گوید: به خدائی که جان من در دست توانای اوست، آن گاه که به نوشتن آیه می پرداختم گویا می دیدم که چنین جمله ای به آن الحاق خواهد شد.

مؤلف گوید: نزول جمله استثناء دلیل بر نوعی از مدح ابن ام مکتوم است. و به همین مناسبت از وی در این بخش که ویژه شیعیان است نام برده ام.

ابن اقساسی

سید ابو محمد، حسن بن علی بن حمزه بن محمد بن حسن بن محمد بن علی بن محمد بن حسن بن زید بن علی بن حسین زین العابدین علیهماالسلام حسینی معروف به ابن اقساسی، وی سراینده ای بنام است.

در شرح نهج البلاغه گوید: از قطب الدین نقیب طالبیها ابو عبداللّه حسین بن اقساسی رحمه اللّه پرسیدم... .